Yargýlamada aslolan hüküm kesinleþinceye kadar özgürlükleri olabildiðince ölçüsünde az sýnýrlandýrmaktýr. Ancak sadece bizim ülkemizde deðil, Avrupa ve ABD de dâhil tüm dünyada uzun tutukluluk süreleri kronik ve yaygýn bir sorundur. Pek çok bilimsel makale de tutukluluðun bazý hallerde fiili cezalandýrmaya dönüþtüðü iddiasý üzerinedir.
Hâkimlerin sanýklara karþý kiþisel husumetleri olamayacaðýna göre, yargýlama sürerken tutukluluðun nedenlerini iyi analiz etmek gerekiyor. Tutuklu yargýlama kararýnda 5 temel nedenin etkili olduðu söylenebilir:
1. SUÇUN BÜYÜKLÜÐÜ: Kanlý bir katliamýn ardýndan zanlýlarý tutuksuz yargýlamaya kalkarsanýz hem maðdurlar, hem de kamuoyu bu duruma isyan edebilir. Nitekim bazý trafik kazalarýndan sonra tutuksuz yargýlanma kararý alýnan þoförler hakkýnda bile basýnda þu kadar kiþiyi öldürdü, ama elini kolunu sallayarak geziyor türünden haberler yer alabilmektedir. Ergenekon ve Balyoz gibi davalarda ise iddialar çok daha aðýrdýr. Bir yandan darbe yapmak için silahlý örgüt kurmak, cinayet iþlemek, katliam planlarý hazýrlamak gibi suçlamalar yapýlýrken, ayný kiþilerin tutuksuz yargýlanmasý maðdurlarýn ve genel olarak kamuoyunun vicdanýný yaralayacaðý gibi, suçun türünden dolayý ciddi riskleri de beraberinde getirebilecektir. 2. SUÇU ÖNLEME: Tutuklamanýn bir maksadý da devam eden veya etme ihtimali olan bir suçu önlemektir. Söz konusu davalarda toplumu darbeye hazýrlamak gibi bir suçlama vardýr, bu ise devam etme riski çok yüksek olan bir haldir. Nitekim Ergenekon ve Balyoz sanýklarýnýn önemli bir kýsmý darbeyi suç saymadýklarýnýn açýk iþaretlerini vermektedirler. Sanýklarýn dýþarýdaki sempatizanlarý da (belki de iþbirlikçileri) söz konusu suçu devam ettirme isteðinin sürdüðü þüphesini uyandýrmaktadýrlar. Emekli de olsa eski bir general belli çevrelerde hala generaldir ve talimatlarý bazý hallerde ölümcül sonuçlar verebilir. Bu kiþiler geçmiþte binlerce kiþi ile çalýþmýþlardýr ve isteklerini ölümüne yerine getirebilecek asker veya sivil çevreleri bulunabilir. 2013 yýlýnda Türkiye’de darbe ihtimalini artýk sýfýr görenlere ise hatýrlatmak isteriz, sadece 2012 yýlý içinde 140 civarýnda bombacý, eylem yapamadan yakalandý. Türkiye’nin devam edegelen kýrýlgan yapýsý Ergenekon benzeri yapýlarýn kýsa sürede canlanmasýna neden olabilir. 3. KAÇMA ÝHTÝMALÝ: Tutuklamanýn en önemli nedenlerinden biri de kaçma ihtimalidir. Nitekim Ergenekon sanýklarýndan bir kýsmý halen firaridir. Önemli sanýklardan biri kaçmýþ ve yakalanmýþtýr. 4. SANIÐI VE TANIKLARI KORUMA: Ortada örgütlü bir suç bulunduðundan, bazý kiþilerin tutuksuz yargýlanmasý suçu itiraf eden veya suçlularý ihbar eden kiþilerin hayatýný tehlikeye sokabilir. Bazý hallerde ise sanýk farkýnda olmasa bile tutukluluk sanýðýn hayatýný koruyan bir önlem olabilir. 5. KANITLARI KORUMAK: Sanýklarýn serbest kalmalarý pek çok kanýtýn yok edilmesiyle sonuçlanabilir. Ergenekon ve Balyoz Davasý’ndaki en büyük sorun da bu olmuþtur. Davanýn ilk yýllarýnda çuvallar dolusu mahkemenin görmesine izin verilmediði için belge yok edilmiþtir. Eðer hâkimler davanýn ilk yýllarýnda Genelkurmay da dâhil her kozmik odaya girebilseydi Ergenekon Davasýçoktan sonuçlanmýþ olurdu. 6. MAHKEMEYÝ KORUMA: Tutuklamanýn az bilinen ama en önemli nedenlerinden biri de mahkeme heyetini korumaktýr. Ergenekon’da sanýklar birçok kez polis, jandarma, savcý ve hâkimleri tehdit etmiþtir. Salýverildiklerinde kendilerini ve ailelerini tehlikede gören yetkililer bu nedenle de tutukluluk halinin devamýný tercih edebilmektedir.Özetle, eðer hâkimlerin sadist ruhlu insanlar olduklarýný düþünmüyorsanýz uzun tutukluluk sürelerini nedensiz görmemek gerekir. Tutukluluðun nedenleri saydýklarýmýz arasýnda yoksa, sebebi sistemin yapýsal arýzalarýnda aramak gerekir.
