Ücretsiz izin kullanmak isterseniz, iþ ve sosyal güvenlik mevzuatý açýsýndan bilmenizde fayda bulunan bazý hususlara deðineceðiz.
1-Ýþveren ücretsiz izin vermek zorunda mý?
Ýþ Kanunu’nda nitelikleri belirtilen ücretsiz izinlerin, yani yasal ücretsiz izinlerin çalýþanlarca talep edilmesi halinde iþverenlerin bu izinleri vermeleri zorunludur. Yasadan kaynaklanan ücretsiz izin talebi kabul edilmeyen çalýþan bu nedenle istifa ederse, o iþyerinde en az bir yýl hizmeti olmasý þartýyla kýdem tazminatýný alma hakký doðar.
Bu arada yasal ücretsiz izinler hangileridir sorusunu cevaplamak gerekir? Bunlar; doðum yapan kadýn iþçinin doðum sonrasý 8 haftalýk istirahat süresinin tamamlamasýndan sonra isteði halinde verilmesi gereken 6 aya kadar olan ücretsiz doðum izni, 3 yaþýný doldurmamýþ çocuðu evlat edinen eþlerden birine veya evlat edinene isteði halinde verilmesi gereken 6 aya kadar ücretsiz izin ve yýllýk iznini iþyerinin kurulu bulunduðu yerden baþka yerde geçirecek olan iþçiye talebi halinde verilmesi gereken 4 güne kadar olan ücretsiz yol iznidir (4857 sayýlý Kanun madde 56, 74).
Yukarda belirttiðimiz 6 aya kadar ücretsiz izin kullanma hakkýndan, 4857 sayýlý Ýþ Kanunu kapsamýnda olan veya olmayan iþ sözleþmesiyle çalýþan her türlü iþçi yararlanacaktýr.
Yargýtay, 6 ay ücretsiz doðum izin talebi iþverence kabul edilmemesi üzerine istifa eden kadýn iþçiye kýdem tazminatýnýn ödenmesi gerektiði, yönünde karar vermiþtir. (Yargýtay 9.Hukuk Dairesi 16.4.2012 tarih ve E.2010/5907, K.2012/13018)
2-Geçici iþ göremezlik ödeneði alabilirsiniz
Çalýþanlarýn yukarýda belirtildiði þekilde yasal ücretsiz izinli olduklarý sýrada hastalanmalarý üzerine saðlýk hizmet sunucularý tarafýndan kendilerine istirahat raporu verilmesi halinde, istirahatin baþladýðý tarihten önceki 1 yýl içinde en az 90 gün kýsa vadeli sigorta primi bildirilmiþ olmasý koþuluyla, SGK’dan geçici iþ göremezlik ödeneði almalarý mümkündür.
Peki, yasal ücretsiz izinler dýþýnda, çalýþana sözleþme gereði veya isteði üzerine iþverenin uygun görmesiyle ücretsiz izin verilmesi halinde de iþçinin geçici iþ göremezlik ödeneði almasý mümkün mü? Mümkün. Ancak, ücretsiz iznin baþlamasýndan itibaren 9 gün içinde istirahat raporu alýnmalý.
Çünkü sigortalýnýn iþten ayrýlýþýnýn verilmediði, ancak yasada belirtilmeyen þekilde ücretsiz izinli býrakýldýðý hallerde ücretsiz iznin baþlangýcýný takip eden onuncu günden itibaren kýsa vadeli sigorta kollarý bakýmýndan sigortalýlýk niteliði yitirilmiþ sayýlacaktýr.
Örnek; sigortalýnýn en son çalýþtýðý iþvereni tarafýndan 31/12/2015 tarihinde 30 günlük prim SGK’ya bildirilmiþtir. Sigortalý 01/01/2016 tarihinde (ilgili kanunlarýnda belirtilmeyen nitelikte) ücretsiz izne ayrýlmýþtýr. Bu sigortalýnýn kýsa vadeli sigortalar bakýmýndan sigortalýlýk niteliði en son primin bildirildiði günü takip eden 10/01/2016 tarihi itibariyle sona erdiðinden, bu tarih itibariyle alacaðý istirahat raporlarýna geçici iþ göremezlik ödeneði ödenmeyecektir. 01/01/2016 ve 09/01/2016 (dahil) tarihleri arasýnda alacaðý istirahat raporlarýna ise geçici iþ göremezlik ödeneði ödenecektir. (SGK 2016/21 Genelge)
3-Saðlýk hizmetlerinden faydalanabilirsiniz
Yasal ücretsiz izin süresince iþçilerin genel sigortalýklarý sürer. Yasal ücretsiz izinler dýþýnda, iþçilerin bir takvim yýlý içerisinde toplam bir ayý aþmayan ve iþverenlerince belgelendirilen ücretsiz izin sürelerinde de genel saðlýk sigortalýlýklarý devam eder. (5510 S.K madde 67)
