Ukrayna ve Rusya arasýndaki kriz küresel boyuta ulaþtý. ABD ve Rusya, Reykjavik zirvesinde verdikleri sözü tutmadýlar. Oysa Gorbaçov ve Reagan karþýlýklý bir mutabakat saðlamýþlardý. Ukrayna krizin bu boyuta ulaþmasýnda her iki süper gücün iç siyasetindeki dönüþüm etkili oldu.
ABD iç siyasetinde NATO'nun geniþlemesine dönük adýmlar karþýlýk buldu. Beyaz Saray'da ve Kongre'de Cumhuriyetçilerin artan gücü, Doðu Avrupa lobisinin geniþlemeci tutumuyla birleþti. 1990'larýn sonunda Avrupa Birliði'nin ticaret ve güvenlik alanýný geniþletme arzusu ABD iç dinamikleriyle örtüþtü. NATO'nun Açýk Kapý politikasý ve AB'nin geniþletilmiþ AB politikalarý küresel kapitalizmin buluþma projesiydi. Bu yüzden geniþlemenin yaratacaðý güvenlik ve politik krizler hesaba katýlmadý.
1999'da Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Polonya NATO'ya katýlýrken Rusya'da Yeltsin iktidardaydý ve bir magazin unsuru olarak dünya medyasýnýn gündemindeydi.
Yeltsin döneminde Rus devlet aklý çalýþýyordu. 1999 yýlýnda Rusya'nýn yaþadýðý siyasi dönüþüm ise Putin'le baþladý. Rusya yeniden sahneye dönmek için farklý dinamiklerin tetiklendiði bir döneme tanýk oldu. Ülkede eski komünistler ve KGB yöneticileri eski ideolojileriyle hareket etmiyorlardý. Ellerinde eski Dýþiþleri Bakaný Primakov'un tarihe atýf yapan doktrini vardý.
Rusya'nýn tarihsel ve stratejik çýkarlarýnýn korunmasý ve Batý dünyasýnýn Baðýmsýz Devletler Topluluðu ve çevresine yönelik etkisinin olabildiðince azaltýlmasý Primakov Doktrini'nin baþlýca hedefleri olarak dýþ politikaya uyarlandý. Rusya'nýn yeniden büyük güç olmasý için çok kutuplu dünya tezi merkeze alýndý. Gürcistan ve Ukrayna'daki turuncu hareketlere Kýrmýzý Hat politikasý ile sert müdahale edildi.
Ukrayna-Rusya gerilimi Rusya-ABD krizine dönmüþtü. Þimdi NATO ve Rusya-Çin krizine dönüþüyor. Çin için AUKUS ne ise Rusya için de Ukrayna ayný yere oturuyor.
BM Güvenlik Konseyi'nin dünya krizlerindeki konumlarý deðiþmedi. Þimdi Batý ittifaký ambargolarý geniþleterek Putin'i dizginlemeye çalýþýyor. AB ise enerji krizinden muzdarip. Bundan sonra savaþ çýkar mý? Savaþ çýkmaz. Çünkü olup biteni bir savaþ türü olarak görmeliyiz. Piyasalar savaþý fiyatladý zaten. Enerji ve emtia fiyatlarý yükseldi. Doðalgazýn ve petrolün fiyatý herkesi etkiledi.
Bölgedeki tek etkili lider Erdoðan. Kiev ziyareti açýkça gösterdi ki Ukrayna'nýn iþgaline müsaade edilmeyecek. Ancak Rusya'nýn tedirginliði de dikkate alýnmalý. Ýyi senaryoda Putin ve Zelinski buluþmasý Erdoðan'ýn gayretiyle gerçekleþecek ve kriz en azýndan ötelenecektir.
AB geniþleme politikalarý ve destek fonlarý ile Karadeniz kýyýsýndaki ülkelere milyarlarca euro daðýtmýþtý. Þimdi geniþleme politikalarýnýn aktörü olan AB liderleri teker teker kayboldu. Ve bu krizi çözmek için fasýllarý bekletilen aday ülke Türkiye sahada. Sahi AB liderleri nerede?
