ABD ve Rusya arasýndaki gerilim doðrudan gerçekleþmiyor ama dolaylý yolla artýyor. Ukrayna üzerinden Rusya'yý sýkýþtýran ABD, Polonya'yý hazýrladý. Burasý kritik bir hat ve Polonya'nýn hafýzasýnda tarihteki Lehistan-Litvanya Birliði'nin topraklarýna eriþmek olabilir.
ABD, bir yandan Rusya'yý zayýflatýrken Avrupa'yý zor durumda býraktý. AB liderlerine askeri harcamalar için bütçeleri artýrmalarý istendi. Trump, NATO aidatlarýný ödemeyen Avrupalý liderlere fýrça atýyordu. Biden döneminde ise savaþ baþladý. Madrid ve Vilnius zirvelerinde liderler ikna edildi ve kesenin aðzý açtýrýldý. Savunma harcamalarýnýn gayri safi yurtiçi hasýlaya göre %2'ye çýkartýlmasý istendi.
ABD'nin 2022'deki savunma harcamasý 821 milyar dolar olurken onu 67,7 milyar dolarla Ýngiltere, 60,9 milyar dolarla Almanya, 52,4 milyar dolarla Fransa, 30,4 milyar dolarla Ýtalya ve 28,1 milyar dolarla Kanada takip etti.
Diðer müttefiklerden Polonya 17,1 milyar dolar, Hollanda 15,6 milyar dolar, Ýspanya 14,9 milyar dolar, Türkiye 11,9 milyar dolar, Norveç 8,4 milyar dolar, Yunanistan ise 7,8 milyar dolarlýk savunma harcamasýnda bulundu.
Ýttifakýn toplam GSYH'sinin yüzde 54'ünü, toplam savunma harcamalarýnýn ise yüzde 70'ini ABD yaptý. (bkz. AA)
Rusya, Ukrayna'da çatýþmalar sürerken Avrupa'da çatlak ses çýkarmak ve ittifaký zayýflatmak istiyor.
Afrika'da Kaybeden Fransa
Fransa'nýn Afrika'da yaþadýklarý Rusya'nýn mesajý elbette. Paris'te yaþanan sokak olaylarýna da deðinmiþtik. Ama þimdi Putin, Afrika'da Fransa'nýn etkisini Wagner birlikleriyle kýrýyor. Mali, Burkina Faso, Nijer...
Çatýþma bölgeleri ile enerji koridorlarý arasýndaki iliþki fazlasýyla derin. Nijer'de yaþananlarý anlamak için haritaya bakmak yetmez enerji projelerine de bakmalýyýz.
Ukrayna savaþýndan 4 gün önce Nijerya'da bir zirve yapýldý.16 Þubat 2022'de Trans-Sahra Doðalgaz Boru Hattý Projesi'nin (TSGP) hayata geçirilmesi için Cezayir-Nijer-Nijerya üçlü zirvesi yapýldý. Nijerya gazý 850 km Nijer'den, 2300 km de Cezayir'den geçecek ve Cezayir istasyonunda 3 koldan Ýspanya'ya ve Ýtalya'ya yollanacaktý.
Rusya'ya uygulanan ambargo ile gaz sýkýntýsý yaþayan Avrupa, Nijer'deki Rus yanlýsý yeni yönetimin ne anlama geldiðini anlamamýþ olabilirler. Haziran ayýnda Cezayir lideri Tebbun'un Moskova ziyaretini ve yapýlan stratejik anlaþmalarý da yeterince kavradýklarýný düþünmüyorum.
Fransa bu gidiþle Afrika'da birçok ülkede etkisini yitirecek. Rusya Afrika ülkelerini mutlu edecek mi bu baþka bir bahis. Ancak savaþýn yayýldýðýný ve enerji güzergâhlarýnda etkisini göstereceðini unutmayalým.
Avrupa ülkeleri bu koþullarda daha çok LNG'ye alýþtýrýlýyor. Sývýlaþtýrýlmýþ gaz ticareti sahibini zenginleþtiriyor. Tankerler yolda fazla fiyat verenin limanýna gidiyor. Katar gibi az nüfuslu bir ülkeyi bu denli büyüten LNG ticaretiydi. Bir ara Avusturalya sektörün ilk sýralarýnda yer aldý. ABD bu iþe geç girdi ama þu anda dünya pazarýnýn en büyüðü oldu. Enerji koridorlarýndaki istikrarsýzlýk ve çatýþma bölgeleri tankerle gaz satanlarýn iþine yarayacak görünüyor.
