Salý günü Türkiye’nin koyduðu angajman kurallarýný ihlal eden Rus savaþ uçaðýnýn düþürülmesi neredeyse 20 yýldýr sorunsuz seyreden ikili iliþkileri büyük bir krize sürükledi. Daha önce teröristlerce yolcu uçaðý düþürülen ve ardýndan da savaþ uçaðý Türkiye tarafýndan vurulan Rusya Federasyonu duygusal olarak da, siyasi olarak da ciddi sarsýntý geçirdi.
Hemen her devletin benzer þartlar altýnda yapacaðý gibi Rusya Türkiye’ye karþý askeri anlamda caydýrýcý, iktisadi anlamda da cezalandýrýcý tedbirler almaya baþladý. Aksini söyleyenler olsa da Rusya’nýn tedbirlerinin etkili olacaðýna, Türkiye’nin siyasi duruþunu etkilemese bile þirketlerini, vatandaþlarýný etkileyeceðine þüphe yok. Turizm iþletmeleri de, Rusya’da yatýrýmý olan þirketler de, ihracatçýlar da, kamyoncular da zarar görecek.
Eðer kriz týrmanacak olursa ve görüþmeler ya da arabulucular marifetiyle bir çözüm bulunamazsa, yani Rusya tarafý uygulamaya koyduðu fiili yaptýrýmlarý sürdürürse, Türkiye de karþýlýk vermek zorunda kalacak, Rusya da Türkiye’nin alacaðý kararlardan etkilenecek. Nükleer santral gibi projeler askýya alýnacak, Rus gazý Türkiye pazarýný kaybedecek ve belli ki Boðazlar meselesi Rusya’nýn canýný acýtmak amacýyla yeniden gündeme getirilecek.
***
Doðrusunu isterseniz Rus savaþ gemilerinden ya da yerden ateþlenecek füzelerle Türk savaþ uçaklarýnýn vurulmasý ya da bir baþka Rus uçaðýnýn düþürülmesi gibi bir olasýlýðý düþünmek dahi istemiyorum. Böylesi ihtimallerin önlenmesi için sadece iki tarafýn deðil üçüncü taraflarýn da ellerinden geleni yapmasý, çatýþma olasýlýðýný sýfýrlayacak bir anlayýþýn geliþmesi için her türlü çabayý sarf etmesi gerekiyor. Çatýþma bizim için de, dünya için de son derece talihsiz bir geliþme olur.
Sevindirici olan hem Türkiye’nin hem de Rusya Federasyonu’nun bu soruna siyasi çözüm bulma, týrmandýrmama iradesi göstermiþ olmasýdýr. Seçmene yönelik refleks niteliði taþýyan bir kaç açýklama dýþýnda Türkiye tarafýndan verilen tüm mesajlar yatýþtýrýcý niteliktedir. Uçaðýn Rus olduðunun bilinmediðinin, bilinseydi farklý davranýlacaðýnýn söylenmesi, olanlardan üzüntü duyulduðunun ifade edilmesi bu yönde atýlmýþ önemli adýmlardýr.
Benzeri þeyleri Rusya için de söylemek mümkündür. Dýþiþleri Bakaný Lavrov’un Dýþiþleri Bakaný Çavuþoðlu’yla görüþmesi, Putin’in özür beklediðini söylemesi sorunun diplomatik yollardan aþýlmasý için kapýnýn açýk býrakýldýðýnýn iþaretleridir. Umarýz Cumhurbaþkaný Erdoðan Fransa’nýn arabuluculuðuyla Pazartesi günü Paris’te Putin’le görüþüp sorunun aþýlmasý için yapýlmasý gerekenleri konuþur, böylece ne bir daha bu tür ihlal ve olaylar yaþanýr, ne de ekonomik, siyasi, insani iliþkiler daha fazla zarar görür.
Eðer bu buluþma gerçekleþmeyecek ya da sorun kýsa bir süre içinde aþýlamayacak olursa, krizin daha fazla týrmanmasýný önlemek amacýyla taraflarýn farklý iddialarýný dikkate alarak gerçekte ne olduðunu ortaya çýkartacak bir uluslararasý komisyon da kurulabilir. Böylece tazminat ve özür taleplerinin zemininin olup olmadýðý ortaya çýkar, çalýþmalar sýrasýnda taraflar birbirini en az bu konuda suçlamaktan kaçýnacaklarýný karþýlýklý olarak beyan eder, krizin týrmanmasýnýn önüne geçilir.
***
Uluslararasý komisyon istenirse “ad hoc” olarak da kurulabilir, istenirse var olan örgütlerden birinden de yararlanýlýr. Burada anahtar kelime istemek, yani sorunu aþmak için siyasi irade göstermektir. Komisyon fikrine rýza göstermek Rusya ve Türkiye gibi iki büyük ve köklü devlet için tabii ki kolay deðildir. Özellikle de Türkiye’nin uluslararasý komisyonlar algýsý hiç olumlu deðilken.
Ama yine özellikle Türkiye’nin bu fikri iþlemesi, komþusu Rusya ile olan iliþkilerini normalleþtirmek için çaba harcamasý gerekmektedir. Unutmayalým ki Türkiye’nin tek sorunu Rusya ile deðildir, zarar göreceði tek alan da ekonomi deðildir. Rusya BMGK üyeliði ve tüm siyasi aðýrlýðýyla Türkiye’nin taraf olduðu sorunlarda dengeleri bozabilecek imkanlara sahiptir. Müttefiklerimizin de tam olarak arkamýzda durduklarýný ve duracaklarýný söylemek zordur.
Üstelik Paris saldýrýlarý sonrasýnda öncelikler büyük ölçüde deðiþmiþ, Viyana’da varýlan uzlaþma 1 Ocak tarihine kadar Rusya’ya Suriye’de istediði düzeni kurabilme imkaný vermiþtir. Fransa, Amerika, Ýngiltere ve diðerleri DAEÞ’e karþý Rusya ile iþbirliði geliþtirmek peþindedir. Ayrýca Dündar ve Gül gibi gazetecilerini çok az insana gerçekçi gelen suçlamalarla tutuklayabilen Türkiye’nin dünyadaki imajýnýn hiç iyi olmadýðý da görülmek zorundadýr...
