Böbrekler, idrar yolu, mesane ya da üretra’da oluþan bakteri enfeksiyonu “Üriner sistem enfeksiyonu” olarak tanýmlanýr. Özellikle yaz aylarýnda en sýk karþýlaþýlan saðlýk sorunlarýndan biri olarak her yaþ grubunda görülebilmektedir. Ancak vücut yapýsý nedeniyle riskin bayanlarda çok daha yüksek olduðu biliniyor. Tedavi edilmezse böbrekleri etkileyerek böbreklere kalýcý hasar verebilmekte, böbreklerin kaybýna yol açabilmektedir. Bu bakýmdan bilhassa, bu önemli riskten haberi olmayan, küçük çocuklarda belirtilerin dikkatle izlenmesi gerekir. Diðer taraftan, yaþlý bireylerde eþlik eden diðer hastalýklarýn belirtileri ile karýþtýrýlabildiðinden gözden kaçýrýlabilmektedir.
Enfeksiyona yol açan bakteri, tüm vakalarýn yüzde 80’inde koli basilidir (Escherichiacoli). Tedavi amacýyla temel uygulama olarak antibiyotikler ve bazý üriner antiseptik ajanlar reçetelenmektedir. Ancak antibiyotiklere karþý giderek artan direnç geliþimi nedeniyle uzun süreli kullanýmlarda bile yeterli tedavi cevabý saðlanamamaktadýr.
Üriner enfeksiyonlarýn önlenmesi ve tedavisinde bazý bitkisel ürünlerin etkinliði klinik olarak insan deneyleri ile de ortaya konulmuþtur. Bunlarýn arasýnda en çok bilineni “kranberi” meyvesidir. Bitki ülkemizde yetiþmiyor, meyvelerinin benzemesi nedeniyle maalesef, “yeterli bilgisi olmayan kiþiler” tarafýndan yanlýþ olarak “kýzýlcýk” olarak isimlendiriliyor. Ancak kýzýlcýk” ýn bu þekilde bir etkisi bulunmuyor. Kranberi (cranberry) Latince bilimsel adý ile “Vaccinium macrocarpon”, bazý Türkçe kaynaklarda tercüme anlamý ile “Büyük meyveli vaksinyum” ismi, ya da “turna yemiþi” gibi yakýþtýrma isimler ile alýyor. Ben, yerel bir bitkimiz olmadýðý için Türkçe okunuþu ile “kranberi” olarak isimlendirilmesini tercih ediyorum. Dikkat: Kýzýlcýk meyvesinin üriner enfeksiyonlar üzerinde hiçbir etkisi yoktur; böbreklerinizi kaybedebilirsiniz!
Kranberi meyvesinde temel etkili bileþenler olarak proantosiyanidinler (epikateþindimerleri) ve meyve asitleri (askorbik asit, benzoik asit, kinik asit, sitrik asit, malik asit) bulunuyor. Kranberi meyvesinin suyu da meyve suyu olarak kullanýlýyor, ancak meyve özütü kadar etkili deðil. Çünkü meyvenin kabuðu ve tohumunda bulunan maddelerin birlikte etki göstermesi gerekiyor; halbuki meyve suyunda bu maddelerin oraný düþük kalýyor. Kranberi özütü içerisindeki meyve asitleri idrarýn asitliðini artýrarak bakterilerin geliþimini önler (bakteriyostatik). Proantosiyanidinler ise koli basilinin üriner sistem içine yapýþmasýný önler. Son yýllarda Kranberinin bu etkisini nasýl gösterdiði de açýklandý; “Quorumsensing” aktivite. Kranberi bu suretle bakterilerin birbirleri ile iletiþimlerini kesiyor, bakteriler birbirleri ile iletiþime geçemediklerinden üriner sistem yüzeyine yapýþabilmek için biyofilm oluþturamýyorlar. Bu suretle epitele yapýþamayan bakteri idrar ile dýþarý atýlýyor.
Kranberiüriner sistem enfeksiyonlarýnda tek baþýna kullanýlabildiði gibi antibiyotiklerle birlikte de uygulanabileceði bildiriliyor. Yeni klinik çalýþmalarda kranberi ile birlikte uygulandýðýnda antibiyotiðin daha düþük miktarda verilebilmesinin mümkün olabildiði gözlemlenmiþ.
Sonuç olarak, sadece deniz mevsiminin geldiði önümüzdeki günler için deðil, tüm yýl boyunca üriner sistem enfeksiyonlarý belirtilerine karþý bilinçli ve uyanýk olmak, bilhassa küçük çocuklarý bu bakýmdan takip etmek çok önemli.
