Ýnsan doðanýn bir parçasý. Ýnsan uyku düzeni güneþe göre ayarlanmýþtýr. Uykumuz doðanýn ritmiyle normalde uyumludur. Saðlýklý bir uykunun ilk iþareti güneþ ýþýklarýyla uyanýk olmaktýr. Gecenin karanlýðýnda, yatsýdan sonra, uyumamýz gerekir.
Toplumda birçok kiþi geceleri gündüz, gündüzleri gece yapmýþ durumda. Bu uyku düzeni deðiþimi hem beden fizyolojimizle ters hem de gündelik hayatýn akýþý ile ters. Uyku uyanýklýk ritminin bozulmasý neredeyse her zaman kiþiye ruhsal ve bedensel zarar verir. Kendimizi doða ile uyumlu bir uyku uyanýklýk içinde tutmak için özel bir gayret içinde olmak gerek.
Uyku döngüsünün biyolojik temelleri: Normalde uyku ve uyanýklýk düzenimiz için bedenimizin biyolojik bir saati var. Biyolojik sürecin bir parçasý gözümüzde ýþýðý deðerlendiren hücreler. Iþýk miktarýna göre gece ve gündüz ayýrt ediliyor. Gece 9 gibi uyku ile ilgili hormon olan melatonin salgýlanmaya baþlýyor. Beden ýsýmýz düþmeye baþlýyor. Stres hormonlarý azalmaya baþlýyor. En derin uyku gece 02.00 sýralarýnda gerçekleþiyor. Sabah 7.30 gibi melatonin hormonunun salgýlanmasý duruyor. Stresle baþ etmemizi saðlayan kortizol salýnýmý artmaya baþlýyor. Sabah saatlerinde zihnimizin problem çözme kapasitesi en üst düzeye çýkýyor.
Uyku uyanýklýk düzeninde bozulma ruh saðlýðýmýz için riskli: Uyku uyanýklýk düzenindeki bozulma sadece bedenimiz için deðil ayný zamanda ruh saðlýðýmýz için de riskli. Örneðin depresyonda uyku uyanýklýk düzenimiz bozulmaya eðilimli. Tersinden uyku ile ilgili doðal biyolojik saatimizi bozduðumuzda depresyona yatkýn hale geliyoruz. Diðer bir örnek manik depresif hastalýk üzerinden verilebilir. Gece uyanýk kalmak manik epizodu tetikleyebiliyor. Bu sebeple bu hasta grubunun vardiyalý iþlerde çalýþmasýný önermiyoruz.
Modern hayatýn düzeni uyku düzenini bozuyor: Modern hayat doðayla uyumlu biyolojik saatimizi bozdu. Elektriðin icadý, geceyi gündüz kýlmayý mümkün hale getirdi. Gecenin ýþýklandýrýlmasýnýn biyolojik saatimiz üzerine olumsuz etkisi oldu.
Elektrik sayesinde gece de çalýþmak mümkün hale geldi. Endüstrinin bir kýsmý gece vardiyalý çalýþýyor. Vardiyalý çalýþmak ruh saðlýðý için risk faktörlerinden biri.
Ýþ adamlarýnýn bir kýsmý geç saatlere kadar çalýþýyor. Uzun çalýþma saatleri fazla çalýþmanýn yorgunluðu kadar aile etkileþim düzenini bozuyor. Ayrýca geç ve az uyumaya sebep oluyor.
Televizyon ve sanal medyanýn uyku düzenini bozucu etkisi: Öðrencilerin büyük kýsmý tatil dönemlerinde daha fazla olmakla beraber, okul döneminde de gecenin geç saatlerine kadar ayakta kalýp, öðlene kadar uyuma eðiliminde. Gece geç saatlere kadar dizilere, kýsa videolara, mesajlaþmalara ve bilgisayar oyunlarýna takýlan kiþiler gündüz ve geceyi yer deðiþtiriyorlar.
Okul döneminde de devam eden bu geceyi gündüz gündüzü gece yapma eðilimi, okula devamsýzlýk ve akademik baþarýsýzlýðýn önemli nedenlerinden biri.
Bedenimizin yaratýlýþýmýzdan gelen biyolojik saatine ve doðanýn iþleyen sistemine uyum saðlayan bir uyku düzenine sahip olmayý bir hayat felsefesine dönüþtürmekte fayda var.
