Þi Jinping Kongre’de 3.5 saatlik konuþmasýyla dikkati çekti. Alýþýlmýþ süre 1-1.5 saat iken Þi çýtayý yükseltip, ne kadar dinç, saðlýklý ve konulara hakim olduðunu gösterdi. Bu uzun konuþmada sýk sýk kendisine çay servisi yapýldý. Sembolik mesaj: Liderlik için fiziksel vasýflarý taþýyor.
Ne dedi?
- Çin rüyasý olarak adlandýrdýðý Çin’in yükseliþi ve güçleniþinin rotasýný çizdi.
- 2021’de partinin 100. yýldönümünde ‘yoksulluðu sona erdirme’, Cumhuriyetin 100. yýldönümü 2049’da ‘Geliþmiþ Ülke’ olma hedefi koydu.
- Yolsuzluðu bünyeden sýyýrýp atacaðýz- dedi, ki bünyede yolsuzluk hayli fazla.
- 14 maddelik Þi Düþünce Sistemini açýkladý. Özeti: Parti her yerde her zaman öncüdür... (Parti demek Þi demek!)
- Yeni dönemin temel çeliþkisini þöyle belirledi: Eþitsiz ve yetersiz kalkýnma ve halkýn artan refah ihtiyacý.
- Þi Trump’ýn aksine ‘Küreselleþme’ sözünü rahat telaffuz ediyor, ancak bir incelik var, ‘Çin karakteri taþýyan sosyalizmin geliþmekte olan ülkelere örnek olabileceðini’ söyledi. Bu yeni bir tür enternasyonalizm. Ýlk bakýþta, ABD AB ve Rusya’dan siyaseten uzak durarak da kalkýnabilirsiniz - demek… Þi ‘Baþka uygarlýklardan öðreneceklerimiz var’ da dedi.
Ben ve Mao
Çin lideri Þi, tarihe geçecek iþler yapmak istiyor. Bunun için de Çin’in her þeyi olan Mao’ya dayanýyor ve kendi dönemi ile Mao arasýnda doðrudan bað kuruyor. Aradaki dönemleri atlamasý, kaçýnýlmaz. Örneðin Mao, Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulduðu 1949’da ‘Ýnsanlýk nüfusunun dörtte biri olan Çin Doðu’da uyanmýþ, ayaða kalkmýþtýr’ demiþti. Þi de kongre konuþmasýnda ‘Çin doðuda ayaklarýnýn üzerinde saðlam ve güçlü biçimde dikilmektedir’ dedi. Türkçesi: Mao ayaða kaldýrdý, biz iki ayaðý güçlü biçimde yere basýyoruz, sonra da yürüyeceðiz... Peki nereye?
Mao’dan sonra Çin’de asýl deðiþimi 1980’lerde Deng Þaoping saðlamýþtý. Mao’nun katý devletçi rejiminden çýkýþ ve Çin’in dünyaya üretim yapan bir holding haline gelmesi, devlet kapitalizmine geçilmesi, Deng ile mümkün olmuþtu.
Þi de kendi düþüncelerini oluþturdu ve 14 maddelik yeni liste ‘Yeni Dönemde Çin Karakterli Sosyalizm Üzerine Düþünceler’ baþlýðý taþýyor. Deng’in düþünce listesi ayný baþlýðý taþýyordu, sadece Þi ‘Yeni Dönemde’ ibaresi ekleyip, kendi farkýný vurguluyor. Resmi medya ise ‘Marksizmin Þi sayesinde Çin’e en baþarýlý þekilde adapte edildiðini’ bildiriyor.
Þi, Deng ve diðerlerini aradan kaldýrýp, kendisiyle Mao arasýnda bað kurup, Çin’in holding konumundan çýkmasýna çalýþýyor. Çin yine kapitalizmle dans edecek, ancak daha Maoist bir bakýþla ve kendisini Mao’ya daha yakýn tutarak. Mao çuha asker kumaþýndan ‘Mao Yaka’ ceket giyiyordu, Þi, has Çin ipeðinden dokunmuþ ama yine ‘Mao Yaka’ ceket giyecek. Çin’de tarihi ve siyasi meþruiyet için Mao’ya yakýn durmak þart. Þi’nin kapitalizmden vazgeçmesi söz konusu deðil, çünkü Çin dünya ekonomisinin parçasý. Hatta Þi’nin ideolojik katýlýkla ekonomiyi riske atarak kendisine sorun yaratacaðýný savunanlar var.
Þi, yeni dünyada Çin’e gelecek kuruyor. Çin’in ‘yeni bir tarihi kavþakta’ olduðunu söylüyor. Kavþaktan sonra yola girilecek ve hedef: 2050’de dünyanýn en güçlü ülkesi olmak. Ara durak olan 2035’e dek, Parti’nin tartýþýlmaz öncülüðünde ve disiplininde, (kanun hakimiyeti- diyorlar) bilim sanayi yaratýcýlýðýnda dünyada birinci olmak ve Çin yumuþak gücünü (Soft power) yaymak gerekiyor.
Çin yumuþak gücü, Çin yatýrýmlarý. Bu kapsamda Ýpek Yolu projesi, dünyanýn dört köþesinde þirketlere, futbol kulüplerine ve medyaya yatýrýmlar çoktan baþladý. Çinli sanatçýlar, medya yapýmlarý ve turistler dünyada daha fazla boy gösteriyor.
2035-2050 arasý ise Çin ‘müreffeh, güçlü, demokratik, kültürel olarak geliþmiþ, uyumlu ve güzel’ bir ülke olacak. Demokratik derken, tabii ki parti disiplini altýnda. Uyum, etnik uyum demek. Bütün bunlar Þi’nin ne kadar iþbaþýnda kalacaðýna ve Rusya ile ABD’nin eylemlerine de baðlý.
Komünist Parti kongresinde darbe
Çin Komünist Partisi’nin 5 yýlda bir toplanan kongresi, Çin için en önemli siyasi toplantý. Çin’de kimin karar vereceði, bu kongre ile belirleniyor. Þi Jinping 5 yýl önceki kongrede de vardý, ancak henüz güçlenmemiþti. Geçen 5 yýlda güçlenen bir Þi Jinping gördük ve gücü, bu kongrede pekiþti.
Çin Komünist Partisi’nde kiþiler etrafýnda toplanan fraksiyonlarýn da amansýz mücadelesi var. Parti Þi Jinping için gelincik tarlasý deðil. Kongrede ve öncesinde karþý fraksiyonun yönetim kadrolarýna gelmek için bir giriþim yaptýðý anlaþýlýyor. Þi taraftarlarý bunu ‘Darbe giriþimi’ olarak nitelediler. Bir eyalet parti baþkaný olan Sun Zengçay’ýn etrafýnda toplanan ve Þi tarafýndan ‘yolsuzluk’ suçlamasýyla tasfiye edilen fraksiyonun ‘Darbesinin’ yine kongre öncesinde Þi tarafýndan engellendiði bildirildi. Çin Komünist Partisinde olan biteni ayrýntýlý görmek mümkün deðil. Ne kadar açýklama, propaganda, ya da suçlama yapýlýrsa, o kadar anlaþýlýyor.
19. Kongre için Pekin hem içeride hem dýþarýda büyük önlemler aldý. Dýþarýda, Kuzey Kore’nin kongreyi gölgeleyecek bir þey yapmamasý, füze atmamasý, ABD’yi kýþkýrtmamasý saðlandý. Kuzey Kore’nin hýrçýn patronu Kim, uzun süredir susuyor. Sadece ABD ve Güney Kore, geçen hafta baþýndan beri Kore yarýmadasý açýðýnda manevra yapýyor.
Sonra Pekin’de geniþ güvenlik önlemleri alýndý. Önemli toplantýlarda olduðu gibi hava kirliliðini azaltmak için açýkta ateþ yakmak, mangalda yemek piþirmek, hatta Pekin merkezinde sigara içmek yasaklandý. Kongre haftasý öncesinde Pekin’e giriþ yapan taþralýlarýn yol kontrollerinde sorgulandýðý ve ‘yasa dýþý bir þey yapmayacaklarýna’ dair belgeler imzalatýldýðý bildiriliyor.
Mao 21’inci yüzyýlda yaþasa ne olurdu?
Asya’da ve dünyada ne olduðunu anlamak için Çin’e bakmalýyýz. Gelecek beþ yýlda Çin’in yapacaklarý, dünyayý, bölgemizi ve Türkiye ile iliþkileri etkileyecek. Çin’in 5 yýlý, tartýþýlmaz lider Þi Jinping’den geçiyor.
Þi Jinping 64 yaþýnda. Beþ yýldýr Çin’in lideri. Çin Komünist Partisi kongresinde 5 yýl için daha liderlik yetkisi aldý. Sonraki dönemler için de liderlikte kalmak isteyeceði anlaþýlýyor, ancak þimdilik dönem, 5 yýl. Deðiþen dünyada Çin, ABD’yi geçip dünya lideri olma çabasýnda. Donald Trump bu aralar ‘Önce Amerika’ diyerek ABD’yi kendi çapýnda düzenlemeye çalýþýyor, ancak ABD kargaþanýn ortasýnda, yolu, rotasý belirsiz. Çin ise disiplinli, planlý, programlý biçimde hedeflerine ilerliyor.
Yapýsal olarak Çin son 10 yýldýr dünyaya, özellikle ABD’ye üretim yapan fason fabrika idi. Son 25 yýldýr Çin, anonim þirketlerden oluþan büyük bir holding konumundaydý. Çin zenginleþti, ancak bireyleri hala yoksul. Bir taraf uzay çaðýnda, diðer taraf Ortaçað’da. Devlet kadrolarýnca sürdürülen kapitalizmde kendi cebine çalýþanlarýn oraný arttý. Yolsuzluk hem var, hem de siyasi tasfiyeler için bir gerekçe.
Þi Jinping, artýk yeni dönem açýp, tarihe geçmek istiyor. Partinin, devletin ve ordunun tek lideri olduðu, Parti Kongresinde tescil edildi. Ve Þi, yeni dönemde Komünist Partiyi saðlamlaþtýrmak, kapitalizmden ve kapitalist havadan biraz uzaklaþmak, Çin’i Holding ortamýndan çýkartmak istiyor. Dünya ekonomisindeki deðiþim de zaten Çin’i fason fabrika konumundan çýkmaya zorluyor.. Çin artýk iç üretimi ve tüketimi düþünmek zorunda. Refah düzeyi yükselen bireylerin yeni siyasi arayýþlara girmesi muhtemel. Ýç ve dýþ istikrarsýzlýklara karþý Þi ‘Sosyalizm’ deyip, Mao’ya dayanýp, parti ve ordu ile birlikte istikrar çerçevesi kurmak istiyor.
Baþkan Þi 5 yýl diyorsa, bu süreçte de Çin, Türkiye için uygun ekonomik ortaktýr. Çin bölgesel kalkýnma projelerini sürdürecek. Yeni yatýrým pazarlarý arayacak. Türkiye, Çin’in yeni arayýþlarý için uygun adrestir. Ýpek Yolu projesinde Çin ile ortaklýk sürüyor. Savunma Sanayii alanýnda iþbirliði ortamý her zaman var. Çin-Türkiye teknolojik iþbirliði iki taraf için de faydalýdýr. Çin yumuþak gücünü artýracaksa, Türkiye uygun adrestir. Türkiye’nin yumuþak güç yayýlýmý için de Çin uygun hedeftir. Çin ile daha çok ve daha sýk konuþmak gerekiyor.
