Ekonomik ve sosyal beklentilere iliþkin ‘gerçekçi’ çözüm önerilerimize bu yazýmýzda ‘Ýþ ve Sosyal Güvenlik’ konularý ile devam edip sonlandýracaðýz. Üç yazý boyunca vatandaþýn sosyal ve ekonomik koþullarýný iyileþtirmek için girdiði beklentilere gerçekçi ve aktüeryal dengeyi sarsmadan öneriler getirmeye çalýþtýk. Daha önce de belirttiðimiz üzere, herkesin ortak temennisi 3 Kasým 2002 tarihinden bu yana AK Parti hükümetleri döneminde artýrýlan refah düzeyinin ve çalýþanlarla iþverenler lehine getirilen sosyal ve ekonomik haklarýn artýrýlmasýdýr. Bunun yolu da güçlü ve duyarlý bir tek parti hükümetidir. Bunu yapabilecek en güçlü aday da AK Parti’dir.
Önceki gün sayýn Baþbakanýmýz Ahmet Davutoðlu tarafýndan yapýlan deðerlendirme ile birlikte erken seçim gündeme gelmiþtir. Dolayýsýyla olasý bir erken seçimde vatandaþlarýmýzýn ekonomik ve sosyal beklentilerini karþýlayacak hususlarýn dikkate alýnmasý son derece faydalý olacaktýr.
Asgari ücret vergi dýþý býrakýlabilir mi?
Ülkemizde 7 Haziran seçimleri ile birlikte ekonomik ve sosyal vaatler belirgin bir þekilde aðýrlýðýný hissettirdi. Seçim beyannamelerinde yer alan vaatlerden birisi de asgari ücretin vergi dýþý býrakýlmasýydý. Elbette AGÝ ile birlikte deðerlendirildiðinde ülkemizde asgari ücret üzerinden alýnan vergilerin ciddi bir tutara karþýlýk gelmediði görülecektir.
Esasen Sayýn Cumhurbaþkanýmýz Recep Tayyip Erdoðan’ýn ve Baþbakanýmýz Ahmet Davutoðlu’nun çeþitli söylemlerinde ve AK Parti hükümetlerinin açýkladýðý hedefler arasýnda asgari ücretin vergi dýþý býrakýlmasý diðer siyasi partilerden çok daha önce önemli dile getirilmiþtir. Bu anlamada da gelir vergisi yasasýnýn yeniden hazýrlanmasý söz konusu olmuþtur.
Aþaðýdaki tablodan (TABLO-1) hareketle asgari ücret üzerinden hesaplanan gelir vergisinden Asgari Geçim Ýndirimi düþüldüðünde en yüksek 72.26 TL ve en düþük de 9.18 TL gelir vergisi ödendiði görülmektedir. Dolayýsýyla asgari ücrete kadar olan gelirler üzerinden esasen çok fazla bir gelir elde edilmemektedir. Bu nedenle baþta çalýþanlar olmak üzere, esnaf, sanatkar ve serbest meslek erbabýnýn asgari ücrete kadar olan gelirlerin vergi dýþý býrakýlmasý bütçe üzerinde çok yüksek bir yük getirmeyecektir.
Ücretten hangi kesintiler oluyor?
Ücretliler üzerinden gelir vergisi, sosyal güvenlik primi, iþsizlik sigortasý primi ve damga vergisi olmak üzere dört farklý kesinti yapýlmaktadýr. Ücretlerden kesilen vergiler, sosyal sigorta primi, iþsizlik sigortasý primi ile sosyal sigorta ve iþsizlik sigortasý priminin primi iþveren payý toplamý net ücrete oranlandýðýnda, oldukça yüksek tutarda vergi yükü olduðu görülmektedir. Asgari ücretin vergilendirilmesi adalet ilkesine de uygun deðildir. Çünkü o gelire sahip olan kimse zaten temel ihtiyaçlarýný sýnýrlý bir þekilde karþýlayabilmektedir.
Ülkemizde gýda, benzin, otomobil, cep telefonu gibi pek çok harcamada tüketicilerden alýnan dolaylý vergilerin oranýnýn yüzde 69 olduðu dikkate alýndýðýnda çalýþanlarýn hem kazanýrken ve hem de harcarken vergi ödediði gerçeði ortaya çýkmaktadýr. AB ülkelerinde dolaylý vergilerin oraný yüzde 27’dir.
Ülkemizde dolaylý vergilerin oransal olarak yüksek olmasý ve harcamalar üzerinden KDV, ÖTV gibi vergilerin de alýnýyor olmasý nedeniyle ücretliler ülkemizde hem kazanýrken ve hem de harcarken vergi ödüyor.
Ýþverenlerin çalýþanlarý adýna saðladýðý aile ve çocuk zamlarý, evlenme ve doðum yardýmý, özel saðlýk sigortasý primi, eðitim bursu, konut yardýmý, giyim yardýmý, ramazan kolisi, erzak yardýmý ve yemek yardýmý gibi sosyal menfaatlerde daha önemli oranlarda indirim konusu yapýlabilmelidir. Ayni yardýmlardan vergi alýnmamalýdýr. Böylece hem çalýþanlar rahat bir nefes alabilecek, hem de verginin tabana yayýlmasý kolaylaþacak ve iþletmelerin iþçilik maliyetleri optimum oranlara düþeceðinden rekabet gücü artacaktýr.
Damga vergisi kaldýrýlmalýdýr
Ücretler üzerinden damga vergisi de alýnmamalýdýr. Bütçe kalemleri içerisinde damga vergisinden elde edilen gelirin çok büyük bir bölümü kamu kurumlarý ile yapýlan sözleþmelerden alýnmaktadýr.
Esasen sözleþme ve yazýlý iþ yapma kültürünün zayýf olduðu ülkemizde sözleþmelerden damga vergisi alýnmasý þirketler arasýnda da çeþitli nedenlerle ihtilaflara neden olmaktadýr. Bu nedenle sözleþmelerden de damga vergisi alýnmamalýdýr.
Gelir vergisi nasýl olmalý
Ücretler üzerindeki vergi yükü azaltýlmalý ve ücretlerin vergilendirilmesine iliþkin GVK’nýn 103. maddesinde yer alan tarifedeki dilimler Anayasa mahkemesi kararý çerçevesinde yeniden düzenlenmeli, vergi tarifesindeki halen 15, 20, 27 ve 35 olmak üzere 4 olan dilim sayýsý artýrýlmalý ve dilimler arasýndaki makas açýlarak yüksek ücret kabul edilen tutarýn diðer OECD ülkeleri seviyesine çýkarýlmasý saðlanmalýdýr. Böylece hem daha adaletli ve hem de ödeme gücünü aþan kýsmýn vergilendirilmesi söz konusu olabilecektir.
Gelir vergisine tabi gelirlerin vergilendirilmesinde esas alýnan tarife aþaðýdaki gibi olmalýdýr. Asgari ücretin katlarýnýn alýnmasý ile daha saðlýklý bir model oluþturulacaktýr. Buna göre;
- Asgari ücretin bir yýllýk tutarý vergilendirilmemelidir.
- Asgari ücretin yýllýk tutarýnýn 24 katý yüzde 10;
- Asgari ücretin yýllýk tutarýnýn 48 katý yüzde 15;
- Asgari ücretin yýllýk tutarýnýn 72 katý yüzde 20;
- Asgari ücretin yýllýk tutarýnýn 96 katý yüzde 25;
- Asgari ücretin yýllýk tutarýnýn 120 katý yüzde 30;
- Asgari ücretin yýllýk tutarýnýn 180 katý ve üzerinin yüzde 35 oranýnda vergilendirilmelidir.
Ayrýca, SGK primlerini düzenli ödeyen iþverenlere benzer þekilde vergisini düzenli ödeyenlere de gelir ve kurumlar vergisinde beþ puanlýk indirim saðlanmalýdýr.
Vergi oranlarýnýn daha rasyonel ve kabul edilebilir þekilde belirlenmesi kayýtdýþý çalýþmayý azaltacaðý gibi iþletmelerin haksýz rekabete uðramasýný önleyecek ve yabancý yatýrýmlarda yaþanan sorunlarý da çözecektir.
Vergi barýþý, matrah artýþý ve stok affý
Piyasalarda AK Parti’nin ilk yýllarýnda yapýlan vergi barýþýna benzer bir düzenleme yapýlmasý beklentisi var. Matrah artýrýmlarý düzenlenmeli ve gelir, kurumlar ve katma deðer vergileri ile tevkif suretiyle alýnan gelir ve kurumlar vergisinde uygulanmalýdýr.
Ýþletmede mevcut olmakla birlikte kayýtlarda görünmeyen emtia, kýymetli maden, ziynet eþyasý makine, teçhizat ve demirbaþlar ile kayýtlarda görünmekle birlikte iþletmede bulunmayan emtia, kasa mevcudu ve ortaklardan alacaklar stok ve stoksuzluk affý kapsamýna alýnmalýdýr. Vergi yükümlülüklerini zamanýnda yerine getiren mükellefleri ödüllendirmek ve teþvik etmek amacýyla, sosyal sigortalar primindeki 5 puanlýk indirime benzer bir uygulama yapýlmasý yerinde olacaktýr.
