Sayar: PKK camilere, okullara, Mushaf’a yani bu ülkeyi vatan yapan ortak simgelere özellikle saldýrýyor. Ama Türkiye toplumu çok dayanaklý ve inançlý. Terörün ve yandaþlarýnýn ne yapmaya çalýþtýðýný gördüðü için ayný yürek hizasýnda durdu.
Nasýl dayandýk bunca saldýrýya ve can yakan acýya?
Bir asýrlýk Kürt sorununun, kýrk yýllýk terör belasýnýn ardýndan Türkiye, tam da Ortadoðu’da sýnýrlar yeniden çizilirken çok yönlü bir saldýrý altýnda tutuldu. PKK baþta olmak üzere DAEÞ, DHKP-C, MLKP gibi terör örgütleri kaba saba vahþi saldýrýlarla, sivil alandaki terör yandaþlarý sofistike kamuflajlarla Türkiye’nin fiziki ve manevi bütünlüðünü mümkünse parçalamaya, deðilse zedelemeye çalýþtý. Þükür ki Türkiye bu süreçten bölünerek deðil birleþerek çýkýyor. Peki nasýl dayandýk bunca acýya ve saldýrýya? Toplum genelinin, bölge insanýnýn ve þehit yakýnlarýnýn psikolojisi nasýl? Terörle mücadele döneminin psikolojisini Prof. Dr. Kemal Sayar ile konuþtuk.
Zor bir çaðda, zor bir coðrafyada yaþýyoruz ve ülkemiz için de zor bir dönem. Türkiye’nin psikolojisi nasýl sizce?
Türkiye toplumu çok dayanýklý bir toplum. Vatanýmýz çok büyük bir saldýrý altýnda, þer odaklarý birleþerek farklý cephelerden Türkiye’ye hücum ediyorlar. Fakat insanýmýzda bir daðýlma, çözülme belirtisi görmüyorum. Bu meseleyi bir varlýk ve yokluk meselesi olarak okuduðunu sanýyorum ekseriyetin. Tüm bu saldýrýlara karþý zihinsel ve ruhsal açýdan bunlarla baþa çýkmaya hazýr bir toplum görüyorum ben.
TÜRKÝYE’DE SÝYASETÝ TOPLUM BELÝRLÝYOR
Bunu saðlayanýn ne olduðunu düþünüyorsunuz?
Ýnsanlar yaný baþýmýzda cereyan eden olaylarý çok büyük bir dikkat ve bilinçle okudular. Türkiye toplumunun politik bilinç düzeyi yüksek. Siyaseti büyük fýrça darbeleriyle yeniden dizayn ediyor, yeri geldiðinde. Bir kaç hafta önce bir konferans için Hollanda’daydým. Seçimlere katýlma oranýn yaklaþýk yüzde 40 olduðunu söylediler. Türkiye’de insanlar yüzde 80-90 gibi rakamlarda sandýk baþýna gidiyor ve demokrasinin alacaðý þekli, kývamý tayin etmek istiyorlar. Dolayýsýyla bütün o göbeðini kaþýyan adam, bidon kafa gibi kaba benzetmelerin aksine dipten akan, ferasetli ve basiretli bir kavrayýþ var. Olaylarý okuma ve politikayý dizayn konusunda. Hatta ben politikanýn halkýn arkasýndan gittiðini, halka yetiþmeye çalýþtýðýný düþünüyorum.
LÝDERLER KRÝZ ZAMANLARINDA ÇIKAR
Buradaki siyasi iradenin, siyasetçilere deðil, toplumun kedisine ait olduðunu mu düþünüyorsunuz?
Sosyal psikolojide bir tartýþma vardýr: Liderler mi toplumlarý þekillendirir, toplumlar mý liderleri? Üzerinde ittifak edilen þey, toplumlarýn beklenti anlarýnda, toplum talepleri yoðunlaþtýðýnda buhran çözücü liderlerin ortaya çýktýðý görüþüdür. Yani bir lider ortaya çýkýp toplumu yukarýdan aþaðý dizayn etmez. Aslýnda o toplumun beklentilerine uygun insan ortaya çýktýðýnda o liderleþir. Ülkemizin insaný, Suriye’de, Irak’ta, Libya’da olanlarý büyük bir kalp temizliði ile doðru okudu. Türkiye’nin bir vatansýzlaþtýrma operasyonu ile karþý karþýya olduðunu düþündü. Ve vatana saldýran þer odaklarýný çok iyi tespit etti, o yüzden bir çözülme emaresi görmüyoruz, o yüzden büyük bir metanet ve dayanýþma halinde ayný yürek hizasýnda duruyor insanýmýz.
2010’dan beri Türkiye sistematik saldýrý altýnda ve hedefte politik bir lider var?
Ýtibar veya þahsiyet suikastýyla politika yapýcý insanlarýn, onlarý destekleyen geniþ kitlelerin ve onlarýn seçimlerinin itibarsýzlaþtýrýlmasý hedeflenebiliyor. Bir politik liderin eleþtirilmesi gayet doðaldýr ancak karikatürize edilerek karakter suikastine uðramasý aslýnda ona gönül vermiþ, ona inanmýþ, onu deðiþimin taþýyýcý unsuru yapmýþ kitlelerin de itibarsýzlaþtýrýlmasý demektir. Bu da Türkiye’nin yýllardýr aþina olduðu kendi kendini sömürgeleþtirme söylemleriyle yapýlýyor. Öz sömürgeleþtirme, ayný ülkeyi paylaþan bir toplumsal kesimin baþka bir toplumsal kesime buyurmaya, onu köleleþtirmeye, ona ancak kendi mutlak iktidarýna boyun eðmekle varlýk hakký tanýmaya dayanan mutlakiyetçi bir bakýþ. Ötekinin kendini hikaye etme kudretinin elinden alýnmasý üzerine kurulu. Batýlýlaþma ve küreselleþme üçüncü dünyada her zaman Batýcý eðitimden geçmiþ elitler üzerinden yürütülür. Batýcý elitler Batýlý deðerlerin gönüllü misyonerliðini üstlenmiþlerdir ve tepeden aþaðý toplumu çaðdaþlaþtýrmayý misyon edinmiþlerdir. Üstün beyaz efendi Afrika’ya gittiðinde sömürgeciliðin keþif kolu antropoloji Afrikalý insanýn ‘neredeyse beyinsiz’ olduðunu söylüyordu. Bugün Türkiye’nin ruhunu taþýyan geniþ gövdenin de uðramadýðý hakaret kalmadý.
VATAN KAYBETMEK NE DEMEK, GÖRDÜK
Türkiye toplumu saldýrýlarýn vatansýzlaþtýrmaya yönelik olduðunu anladý dediniz. Bunu biraz açalým.
Saldýrýlan yerlere bakýn, okullara saldýrýlýyor, camilere saldýrýlýyor, tarihe ve hatta bazen mushafa saldýrýlýyor. Ýnsanýn bir vataný, iþaretlerinden tanýyabileceði her yere saldýrýlýyor. Suriye’de milyonlarca insan ülkesinden göç etmek zorunda kaldý. Türkiye bir vataný kaybetmenin ne olabileceðini bizatihi bu insanlarla gönül temasý yaþayarak gördü. Bunun çok önemli bir tecrübe olduðunu düþünüyorum çünkü sabah evden çýktýðýmýz zaman hepimiz akþam dönecek bir evimiz olduðunun bilgisiyle yaþarýz. Vatan kendimizi güvende hissettiðimiz yerdir. Eðer kendimizi, yurt bildiðimiz bu topraklarda emniyette hissedemezsek, akþam geldiðimizde sýðýnacak bir yuva bulamazsak, o zaman geleceðe büyük bir korku ve endiþeyle bakmaya baþlarýz ve aramýzdaki o dayanýþma duygusu da çözülmeye baþlar. Terör insanlarýn geleceðini gasbetmek suretiyle büyük korku ve belirsizlik havasý yaymaya çalýþýyor. Ancak Türkiye toplumu da büyük bir dayanýþma gösteriyor.
Dayanýþma iþaretleri ne?
Cenaze törenlerinde devlet aleyhine sloganlar atýlmýyor. terör örgütünden hesap soruluyor, devletten deðil. Anadolu adeta yekvücut oluyor, þehirlerde 10 bin kiþilik cenaze namazlarý kýlýnýyor. Bu hal, insanýmýzýn çok büyük bir tehdit ve tehlike algýsý içinde olduðunu, teröre karþý yanyana ayný yürek hizasýnda durabildiklerini gösteriyor. Sosyal medyada sesi çýkan üç beþ kiþi Türkiye yi temsil ediyor. Anadolu þehirlerinde kabaran bir öfke var, teröre ve teröre yandaþ saydýklarý her yere karþý.
Kürtlerin de gönlü tarümar
Bölge insanýnýn psikolojisi nasýl sizce?
Oradaki psikoloji çok hýzlý bir þekilde müdahale edilmesi gereken bir psikoloji. Aylarca evinden çýkamayan, çýktýðýnda sokaðý, dükkaný, mahallesi tarümar olmuþ insanýn gönlü de tarümar olur. Devlet yýkýlan evleri ve gönülleri hýzla imar ve inþa etmeli. Çünkü evsiz insan, güvensiz insandýr. Evsiz insan vatansýz insandýr. Gelecek korkusu insaný felç eder.
Þehitlerimizin aziz hatýrasý için
Ya kaybettiklerimiz için?
Üzerimize düþen vazife þehitlerimizi unutmamaktýr. Bir toplumu ayakta tutan þey hatýralardýr. Zor bir savaþ verdik, evlatlarýmýz þehit düþtü. Onlarýn aziz hatýrasý için hafýza mekaný olacak bir anýta veya bir eyleme ihtiyaç var. Ayrýca þehitlerimizin hatýrasý için katillerin yüzüne de bakmamalýyýz. Ama elinde kan olmayan, kafasý karýþýklarla oturup konuþmaya hazýr olmalýyýz.
Liseliler canlý bomba olmasýn!
Terör örgütü açýsýndan canlý bomba süreci nasýldýr?
Ýntihar terörizmi çok büyük psikopatlarýn oynadýðý tehlikeli ve büyük bir oyun, büyük psikopat derken zehirleme ve manipülasyon kudreti olan kiþileri kastediyorum. Kendisi ölmeyen ama bir baþkasýnýn ölümüne kolay karar verebilen savaþ aðalarý yani. Lise çaðlarý ve üniversitenin ilk yýllarý insanýn sistemle baþýnýn hoþ olmadýðý, mücadele dürtüsünü bir kanala aktarmak istediði çaðlar, böyle çaðlarda terör örgütü festival adýyla pek çok genci bünyesine katmýþ, bunlarýn içinden telkine yatkýn olanlarý seçiyor ve bir tür hipnotizasyonla onlarý hayatlarýný vermeye ikna ediyor. Ýntihar teröristlerine dair çalýþmalar kesin bir psikolojik profil ortaya koymuyor. Fakat genelde intihar bombacýlarý örgüt içinde kendilerine verilen üstün paye ile hayatta bir deðer bulduðuna inanan insanlar. Önceki hayatýnda kendine, yaptýðý iþlere inanan insanlar kolay kolay intihar bombacýsý olmuyor. Tabii bir beyin yýkama sürecinden de geçiriliyor insanlar. Karþý taraf mutlak düþman olarak gösteriliyor ki vücudunu yok edecek kiþi sözüm ona onurlu eylemi yapabilsin.
Aileler çocuklarýnda neye karþý dikkatli olmalý?
Aile çocuðunun kimlerle arkadaþlýk ettiðini bilmeli. Bu bir ailenin ister doðuda ister batýda en önemli vazifesidir. Gençler bazen kendileriyle ilgili memnuniyetsizliklerini seçilmiþ olmanýn memnuniyetine tahvil etmek isteyebilirler. Seçilmiþlik fantezisi gençler için biçilmiþ kaftandýr.
VÝVA LA MUERTE demeden öfke ahlaký
Bu süreçte maskeler de düþtü öte yandan. Terör bittiðinde terör destekçileriyle yaþamaya nasýl devam edebileceðiz?
Bu mühim. Bir hakikat ve yüzleþme komisyonu mu kuralacak? Bence insanlarýn kriz zamanlarýnda aldýklarý yanlýþ kararlar yüzünden onlarla baðýmýzý koparmamalýyýz. Bunun yolu konuþmaktýr. Teröre teþvik etmeden, insaný yaþatmaya çabalayarak ‘Viva la muerte!’ (yaþasýn ölüm) demeden. Bu gerginlik sürdürülebilir deðil, bunun için bir toplumsal rehabilitasyona ihtiyacýmýz var.
Terör sürerken mi?
Ölüme yandaþ olanla cinayeti övenle uzlaþamazsýnýz. Onlar ne bizim yüzümüze baksýnlar ne biz onlarýn yüzüne bakalým. Eþkýyadan, caniden yüz çevirmek; kaybettiðimiz bine yakýn þehidimizin hatýrasýný canlý tutabilmek için de þarttýr. Ben buna ‘öfke ahlâký’ diyorum.Zalimlerin ve onlarýn kurbaný olanýn mazlumlarýn olduðu bir dünya bizi tanýklýða çaðýrýr.
