Sosyal güvenlikte belki de en önemli haklardan birisi sigortalýnýn vefat etmesi üzerine geride kalan eþine, çocuklarýna ve bazý durumlarda anne-babasýna halk arasýnda dul-yetim aylýðý olarak bilinen ölüm aylýðý baðlanmasýdýr. Öyle ki dul eþ ve çocuklarýn sigortalýnýn vefatý sonrasýnda çoðu zaman tek gelirinin de bu ölüm aylýðý olduðu söylenebilir.
Ancak sigortalýnýn vefatýnda eþ ve çocuklara aylýk baðlanmasý için bazý þartlar aranmakta olup, bu nedenle vefat eden her sigortalýnýn dul ve yetimine aylýk baðlanmamaktadýr.
Ayrýca, kendi nam ve hesabýna (5510 sayýlý Kanunun 4/(b) bendi) çalýþan sigortalýlarýn hak sahiplerine ölüm aylýðý baðlanabilmesi için ölen sigortalýlarýn genel saðlýk sigortasý primi dâhil, prim ve prime iliþkin her türlü borçlarýnýn ödenmiþ olmasý þarttýr.
Vefat eden sigortalýnýn eþine aylýk baðlanmasý için, ölüm tarihinde sigortalýnýn eþi ile Medeni Kanuna göre kurulmuþ yasal evlilik baðý bulunmasý þarttýr.
Sosyal güvenlik mevzuatýna göre, 5510 sayýlý Kanunun yürürlük tarihinden sonra ölen sigortalýlarýn hak sahiplerine ölüm aylýðý baðlanabilmesi için;
a-) En az 1800 gün malullük, yaþlýlýk ve ölüm sigortalarý primi bildirilmiþ veya,
b-) 4/1-(a) sigortalýlarý için, her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yýldan beri sigortalý bulunup, toplam 900 gün malullük, yaþlýlýk ve ölüm sigortalarý primi bildirilmiþ, olmasý þartýyla ölüm aylýðý baðlanýr. Ayrýca;
a-) Malullük, vazife malullüðü veya yaþlýlýk aylýðý almakta iken veya malullük, vazife malullüðü veya yaþlýlýk aylýðý baðlanmasýna hak kazanmýþ olup henüz iþlemleri tamamlanmamýþ,
b-) Baðlanmýþ bulunan malullük, vazife malullüðü veya yaþlýlýk aylýðý, sigortalý olarak çalýþmaya baþlamalarý sebebiyle kesilmiþ,
Durumda iken ölen sigortalýlarýn hak sahiplerine yazýlý istekte bulunmalarý halinde ölüm aylýðý baðlanmaktadýr.
Ölüm aylýðý baðlanabilmesi için sadece 4/1-(a) sigortalýlarý (SSK'lýlar) için öngörülen her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yýldan beri sigortalý bulunup, toplam 900 gün malullük, yaþlýlýk ve ölüm sigortalarý primi bildirilmiþ olmasý þartýnda; gerek ölen sigortalý tarafýndan, gerekse hak sahipleri tarafýndan yapýlan tüm borçlanmalar bu þartlarýn oluþmasýnda dikkate alýnmamaktadýr.
Ancak, 1/10/2008 tarihinden önce ölen sigortalýlarýn 900 gün hesabýnda borçlanýlan tüm süreler dikkate alýnmaktadýr.
Sigortalýnýn dul eþine aylýðýn % 50 si; aylýk baðlanmýþ çocuðu bulunmayan dul eþine ise çalýþmamasý veya kendi sigortalýlýðý nedeniyle gelir veya aylýk baðlanmamýþ olmasý halinde % 75 'i oranýnda aylýk baðlanýr.
Vefat eden sigortalýnýn çocuklarýna aylýk baðlanabilmesi için çocuklarýn cinsiyeti, yaþý, malul olup olmamasý, öðrenim durumu ve medeni hali gibi kýstaslar mevcuttur.
27/3/2018 tarihinden itibaren ölüm aylýðý baðlanmasý talebinde bulunan çocuklardan 4/1-(a) kapsamýnda (SSK) sigortalý sayýlanlara; 18 yaþýný, lise ve dengi öðrenim görmesi halinde 20 yaþýný, yükseköðrenim yapmasý halinde 25 yaþýný doldurana kadar aylýk baðlanacaktýr. Aylýk almakta iken 4/1-(a) kapsamýnda sigortalýlýða tabi çalýþmaya baþlayan hak sahibi çocuklarýn da Kanunda belirtilen yaþ ve öðrencilik nitelikleri devam ettiði sürece baðlanan aylýklarý kesilmeyecektir.
Yukarýda belirtilen þartlarý taþýyan sigortalýnýn vefatý halinde eþ ve çocuklara ölüm aylýðý baðlanmaktadýr.
