Üç komþu vilayet, Ankara Konya ve Antalya’yý birbirine ekleyince yaklaþýk Ýskoçya yapar... Ýskoçya, Ýngiltere adasýnýn kuzey tarafý oluyor. Ve Ýskoçya eylülde referandum yapacak: Ýskoçya baðýmsýz bir ülke olmalý mýdýr? Evet - Hayýr.
Ýskoçya’da 6 milyona yakýn nüfus var. Kýyýlarýndan açýk denizde yýllardýr petrol çýkar. Ayrýca viskisi meþhurdur. Viski ve petrol birleþince Ýskoçlar -Biz baðýmsýz olalým- diye havalandýlar... Biraz da serde milliyetçilik var.
Yani Londra’dan kopacaklar. Tarihte kendi hanedanlarý da olmuþtu ama þimdilik -Ýskoç Kralý- düþünülmüyor. Kanada ve Avustralya benzeri olurmuþ: Londra’dan baðýmsýz, Baþbakan, ayrý meclisler var, ancak -Devlet Baþkaný- Kraliçe... Gerçi Ýskoçlar -Halk isterse daha sonra hanedandan da vazgeçebiliriz, Cumhuriyet oluruz- diyorlar.
Bu -Halk isterse- kýsmý önemli. Çünkü eylülde halk oylamasý var, ama baðýmsýzlýða -Evet- kesin deðil. Evet’ciler uzun zamandýr önde gidiyordu, son zamanda Hayýr’cýlar arayý kapatmaya baþladý.
Ýskoçya baðýmsýz olunca daha zengin olmayý, Londra’nýn etkisinden uzak olmayý hedefliyor. Pratikte ikisi de zor. Baðýmsýzlýk sihirli bir kelimedir de, parasýz birþey olmaz. Erken zamandan beri Ýskoç ayrýlýkçýlar -Londra ile anlaþýrýz, sterlin kullanýrýz- diye yatýyordu. Geçenlerde Londra -ayrýlýrsanýz sterlin kullanamazsýnýz- dedi ve Ýskoç baðýmsýzlýk hareketinin üzerine bir kova buzlu su döktü... Aslýnda Ýskoçya, sterlin kullanmak için izin almak zorunda deðil. Ama Londra kuzeye para gitmesini önlerse, kýsýtlarsa, bu yol iþlemez. Üstelik -baðýmsýzlýk- deyip, sonra Londra’nýn para ve maliye baðýmlýlýðý altýna girmek, çeliþki olacak.
Ýskoçya’nýn Euro’ya gitmesi bir seçenek... Ancak Euro’ya hemen giremezler ve de Euro’ya girmek, AB’ye girmek kadar zor. Ýskoçya ayrýlýkçýlarý bu zahmete girmeye niyetli deðiller.
Ýskoçya’nýn -Baðýmsýzlýktan sonra gider çatýr çatýr AB üyesi oluruz, bize kýrmýzý halý sererler- beklentisi de yakýn zamanda kýrýldý. AB’nin Baþbakaný sayýlan Barrosso, AB üyesi olmak için bütün üyelerden onay alýnmasý gerektiðini hatýrlattý. -Ýskoçya’nýn AB üyeliði imkansýz olmasa bile çok güç- deyince, Ýskoçlar çok gücendi.
Barrosso, kendi içinde ayrýlýkçý bölgeler olan ülkelerin, baþka ülkelerin ayrýlýkçýsýna iyi gözle bakmadýðýný hatýrlatýyordu. Ýspanya, Kosova’nýn deðil AB üyesi olmasý, tanýnmasýna bile veto koydu. Çünkü Ýspanya’nýn Katalonyasý da ayrýlmaya özeniyor. Ýspanya baþkasýnýn ayrýlýkçýlarýna ters bakýyor. Hem Ýskoçya yüzünden Londra ile neden ters düþsün?
Ýskoçya’nýn iþleri yine paraya bakýyor. Kendi parasýný basabilir. O zaman da paraya bir pusula lazým. Yine Londra’nýn sterlinine eþitlemeye çalýþýrlar, ancak piyasa, ayrý bir devletin parasýna ayrý muamele yapar, risk görür ve daha düþük kur verir, faiz artýrýr. Kredi notçusu S&P de Ýskoçya’ya en yüksek kredi notu vermekte nazlanacaðýný söyledi. Ýskoçya kendini Londra ile bir görüyor, ama Londra’nýn kendi parasý var ve o para da iyi-kötü dünyada rezerv para muamelesi görüyor. Ýskoçya parasýnýn üstünde Sean Connery resmi olsa ne yazar?
Üstelik halk oylamasýndan ‘Evet’ çýkar, bunlar ayrýlýr- diye Ýskoçya’da mukim önemli banka ve sigorta þirketleri Londra’ya taþýnmaya baþladý. Ýskoçya -Zaten finans sektörünün yarardan çok zararý var- diye bunu örtmeye çalýþtý, ama büyük uluslararasý þirketleri tutabilececekleri kuþkulu. Ve de Ýngiltere, ayrýlacak Ýskoçya’ya yüklü bir yatýrým-vergi faturasý çýkarmaya hazýrlanýyor: Merkezi hükümet olarak þunlarý yaptýk, ayrýca da genel borcun þu kadarý sana düþüyor, onu da isterim- diyecek. Ýsterse Ýskoçlar -ödemeyiz- desin.
Ve petrol... Ýskoç ayrýlýkçýlar Kuzey Denizi’ndeki petrole güveniyor. 30 küsur yýldýr çýkan o petrolün aslýnda tükenmeye baþladýðý, Ýskoçlar’ý ihya edecek bir üretim olmadýðý söylenmekte. Londra’nýn yabancý þirketlerle yaptýðý anlaþmalar hâlâ sürüyor. Ýskoç ayrýlýkçýlar -kiþi baþýna 300 bin sterlin getirecek petrol olduðunu- söylemekteler. Ve herkes rüyasýnda 300 bin görmeye baþladý. Ancak petrol iþi her yerde olduðu gibi: Çýkartmak bir dert, satmak baþka dert.
Sonuçta Londra, bu ayrýlma hikayesinden memnun deðil. Ancak itiraz edip açýktan taþ koyup gerilim yaratmak yerine, ekonomik takozlar atarak, Ýskoç halkýna -maceraya girmeyin- diyor. Oylamaya daha zaman var, köprülerin altýndan sular geçecek... Halk oylamasýnda -Hayýr- da çýkabilir. Ýþin esasý ekonomi... Baðýmsýzlýk falan güzel de, iþ, aþ ve cüzdan da önemli. Evdeki baðýmsýzlýk çarþýya uymayabilir.
twitter.com/selimatalayny
