Bu hafta vizyona giren Woody Allen filmi Mantýksýz Adam-Irrational Man günümüzün karanlýðýný felsefeyle yoðuran ama finalinde Allen’a yakýþtýramadýðýmýz biçimde geri adým atan bir yapým.
Ýnsan aklý çok karmaþýk çalýþan bir yapý. Hayatýmýzýn kontrolünün elimizde olduðunu düþünürüz ya da baþka olaylar yüzünden kontrolden çýktýðýný. Bizim dýþýmýzdaki sebeplerden kaybederiz, kazanýnca bir baþarmýþýzdýr. Halbuki hayat hiç öyle iþlemez. Gençliðimde þu anki yapýda deðildim tabii. Belki de hayattan bihaberdim. Ama önsezi diye bir þey var. Bazen neden olduðunu anlayamadýðýnýz bir þekilde bazý olaylara çekilirsiniz. Ýþte Woody Allen’ý gençliðimden itibaren sevmemin sebebini böyle açýklayabilirim. Onun için ‘karamsar, ukala, sinir bozucu, eleþtirisel, farklý’ tanýmlamalarýný çok rahat kullanabilirsiniz. Beni bu farklýlýk çekti. Hatta askere gittiðim ilk gün, kapýda beni karþýlayan çavuþ çantama bakarken bir Woody Allen hikaye kitabýný gördüðünde, baþýný sallayýp “Senin askerliðin zor geçer” demesini hiç unutmayacaðým. Ýþte Woody Allen benim için tam da budur.
Niye Woody Allen’ýn yolu zordur? 2000 sonrasý Allen’ýn çektiði filmler içinde bu hafta vizyona giren Mantýksýz Adam-Irrational Man bu soruya en iyi cevap veren yapým. Ýþin ilginç kýsmý kendi dünyasýný en iyi þekilde tekrarlayan film olmasýna raðmen baþarýsýz çalýþmalarýndan da biri diyebilirim. Çünkü bu filminde ünlü yönetmen diyeceklerini söylemiþ ama hep kolayýna kaçarak bunu yapmýþ ve daha da önemlisi o sýra dýþý Allen, saptamalarý için filmin finalinde özür dilemiþ.
Bu konuyu açmak için filmin konusunu kýsaca anlatalým... Abe Lucas son dönemlerde yaþamaktan zevk alamayan, duygusal olarak dibe vurmuþ bir felsefe profesörüdür. Küçük bir kasabada ders vermeye baþlar. Burada tanýþtýðý Rita Richards, ayný üniversitede hocalýk yapan, mutsuz bir kadýndýr. Abe ile olan iliþkisi sayesinde monoton yaþamýný farklý bir yola sokacaðýný düþünür. Abe’in öðrencilerinden Jill ise kampusun en popüler kýzýdýr. Jill, Abe’in karizmasýna tutulur ve her genç kýzýn hayali olan kaybetmiþ, entelektüel bir adamý kurtarma þansýný yakaladýðýna inanýr. Allen’ýn sadece çizdiði bu kadýn karakterler bile ünlü yönetmenin filmde kadýnlar üzerine çok þey söylediðinin kanýtý. Finalde özür dilemiþ
Gelelim filmin asýl karakterine, yani Allen’ýn birçok filminde olduðu gibi kendi kiþiliðinin bir kýsmýný resmettiði Abe’e. Abe, hayattan umudunu kesmiþ. Dünyanýn belalý her bölgesine gitmiþ, çaba sarf etmiþ, bütün siyasi eylemlerde yürüyüþlere katýlmýþ ama sonunda aslýnda dünyada hiçbir þeyi deðiþtiremediðini görmüþ. Kýsacasý bütün felsefi söylemlere, insanýn iyi taraflarýna raðmen eldeki malzeme insansa sonucun iyi olamayacaðýný anlamýþ. Woody Allen’ýn birçok filminde hissettiðim Nietzsche etkisini Mantýksýz Adam’da daha da çok algýladým. Allen’ýn filminin en etkileyici tarafý böyle bir yýlgýnlýða düþmüþ adamý, ABD’de bir profesör olarak resmetmesi. Batý medeniyetinin kalesinin tam da merkezindeki bir entelektüel. Batý medeniyetinin ikiyüzlülüðünün kendi içindeki bir entelektüeli yýlgýnlýða düþürmesi kadar doðru ve gerçek bir þey olabilir mi?
Allen’ý taklit ediyor
Böyle muhteþem bir karakterin olduðu hikaye niye bizi finalinde hayal kýrýklýðýna uðrattý. Çünkü bütün diyaloglarýnda aslýnda gerçekleri ve hayatýn çýkýþsýzlýðýný anlatan Abe’i tercihleri yüzünden cezalandýrýyor Allen. Kendini, özgürlükçü, çaðdaþ gören genç kýzýn aslýnda ne kadar tutucu olduðu ortaya çýkarken, bencil bir hayatýn peþinde koþtuðu ortadayken Abe’in bütün faturayý ödemesi Allen’ýn savunduðu her þeyde geri adým atmasý demek benim için.
Abe karakterini canlandýran Joaquin Phoenix kendi doðasýndaki hüzünle, canlandýrdýðý karaktere büyük gerçeklik katmýþ. Ama sanki kötü bir Allen taklidi seyrediyoruz. Vurgulamalarýndan, mimiklerine kadar... Böyle olunca hem gerçek Woody Allen’ý özletiyor.
FÝLMÝN KÜNYESÝ
Filmin orijinal adý: Irrational Man
Yönetmen ve senarist: Woody Allen
Oyuncular: Joaquin Phoenix, Emma Stone, Parker Posey, Jamie Blackley
Yapým: 2015, ABD, 95 Dak.
