Yargýya nefes aldýrmanýn yolu

Olayý hatýrlayalým: 21 Aralýk 2001 tarihinde Paris’ten Miami’ye gidecek American Havayollarý’na ait uçaðý pabucu içine yerleþtirdiði bombayla patlatacaðý anlaþýlan Richard Reid son anda fark edilip yakalanmýþtý. El-Kaide tarafýndan eðitilmiþ ‘intihar komandosu’ müebbet hapse mahkum edildi; hiçbir zaman affedilmeyecek Reid ABD’de iyi korunan cezaevlerinden birinde yatýyor... 11 Eylül (2001) saldýrýlarýndan biliniyor: El-Kaide genellikle ikiz saldýrýlar düzenliyor. Reid’le ayný gün Manchester’dan Amsterdam’a gitmek üzere uçak bileti almýþ Saajid Badat adlý bir ‘pabuç bombacýsý’ daha varmýþ; eylemden son anda vazgeçmiþ ve evine dönmüþ... Ýki yýl sonra bir ihbarý deðerlendiren Ýngiliz polisi patlayýcýyý yataðý altýna saklayan Saajid’i yakalamýþ... Mahkeme 13 yýl hapis cezasý vermiþ Ýngiltere’de doðup büyümüþ ‘el-Kaide’ eylemcisine... Ayný eyleme hazýrlanan biri asla günyüzü görmeyeceði müebbet hapislikle hayatýný sürdürürken cezasý sonradan daha da indirilen Saajid serbest; vaktiyle öldürmeye niyetlendiði Ýngiliz halký arasýnda yaþýyor... Tuhaf deðil mi? Dün Ýngiliz gazeteleri bu tuhaflýðýn sebebini duyurdu: Meðer Saajid ‘el-Kaide’ kamplarýnda öðrendiklerini anlatmasý karþýlýðýnda kýsa süreli ceza alacaðý bir pazarlýk yapmýþ savcýlarla; ondan alýnan bilgilerle bazý eylemler önlenmiþ... Daily Mail gazetesi, baþyazýsýnda, dün, “Olabilir, ama neden pazarlýk kamuoyundan saklandý?” diye eleþtiriyordu olayý... Anglo-Sakson hukuk sisteminde yaptýklarýndan ‘nedamet’ duyanlarý veya daha aðýr cürümlerin fâillerini açýða çýkartacak bilgiler sunanlarý kollayan kolaylýklar vardýr. Saajid Badat Ýngiliz yargý sisteminden yararlanmýþ sizin anlayacaðýnýz... Verdiði bilgilerle karþýlýðýný ödeyerek... Acaba neden bizde de benzer bir mekanizma çalýþtýrýlmaz? Nicedir geçmiþin yanlýþlýklarýyla yüzleþme çabasýnda Türkiye ve bunu yargý yoluyla baþarmaya çalýþýyor. Pek çok kiþinin tanýðý olduðu, belgelerin asttan üste takdim yoluyla tekemmül ettiði olaylarýn içerisinde yer alanlar yargýlanýyor. Cezaevleri yüzlerce ‘þüpheli’ ile dolu; bunlardan bazýlarýnýn içinden gelmediði halde zorda kaldýðý için cürüme katýldýðýný, bazýlarýnýn ise sonradan piþmanlýk duyduðunu varsayabiliriz. Neden onlarýn bu durumu cezalarýnýn hafifletilmesi -hatta bütünüyle kaldýrýlmasý- karþýlýðýnda adaletin daha kolay ve hýzlý yerine gelmesi için deðerlendirilmiyor? Mevzuatta ‘gizli tanýk’ gibi ‘piþmanlýk’ gibi yeni uygulamalar var, ama yetersiz; savcýlara gerçeklere ulaþabilmelerini saðlamada suçlulardan yararlanmayý getirecek daha geniþ yetkiler tanýmak lâzým. Sadece vatan-millet için deðil, kendilerini çok daha vahim bir âkýbetten kurtarmak için de bildiklerini anlatabilir insanlar... Böyle bir kolaylýðýn varlýðý yargýlamanýn hýzýný artýrdýðý gibi verilen kararlara itirazlarý da sýnýrlar... Ýnkâr etmekle, ya da tevil yoluyla iþledikleri cürümden yakayý kurtarmayý umanlar, ‘suç ortaklarý’nýn kendilerine tanýnan kolaylýklar karþýlýðý yargý sürecine saðlayacaklarý bilgiler ve belgeler karþýsýnda kalýnca bunun çýkmaz yol olduðunu anlayacaklardýr. Ýnsanlara “Reid’in âkýbetini mi tercih edersin, Saajid’in âkýbetini mi?” seçeneklerinin sunulmasýna gerek var. Kamuoyunun yakýndan izlediði davalar, uzayýp bir türlü bitmeyeceði görüntüsü verince, yargý sürecini de, siyasi içerikli olduklarý için siyasetçileri de yaralýyor...