Uzak gelecek için hayal edilen ‘Genetik kodu deðiþtirilmiþ insan’ projesi artýk gerçek oluyor.
Bir bebeðin, normalde þansa dayalý genetik bir piyango ile doðduðu ve saðlýðýnýn bu genetik piyango ile þekillendiði bilinir. Anne ve babanýn genlerinin buluþmasý, o buluþmanýn þifresi, bebeðin de özelliklerini belirler.
Ancak ana-baba genlerinin buluþmasý noktasýnda yeni müdahale yollarý açýlmaya baþladý. Özellikle tüp bebek oluþumunda ceninin genetik yapýsýna bakýp, o genetik kodu deðiþtirmek büyük ölçüde mümkün. Þimdilik hastalýklarý belirleyip düzeltmek için cenin genetik þifresine müdahale edildiði söyleniyor. Ancak bilim, benzer müdahale ile, doðacak bebeðin boyunu uzatýp, ten ve saç rengini deðiþtirmenin, hatta zekayý artýrmanýn mümkün olduðunu söylüyor. Gidiþ o kadar hýzlý ki, cinsiyet belirleme, olaðan sayýlmakta.
Yani ‘Üstün’ sayýlan insan tipini laboratuvarda kurgulamak, mümkün. Bu iþi yapan þirketler Amerika’da ve devlet destekli klinikler halinde Çin’de çalýþýyor. Ýlk bakýþta ‘ilerleme, geliþme, modernleþme’ gibi gelse, de bu olayýn aðýr sosyal ve ahlaki boyutlarý var. Hatta genetik yapýya müdahale, siyasal ve ekonomik sýnýrlarý zorluyor. Bu yöntemi yasa ile sýnýrlamak belki halen mümkün olsa da, baþka ülkelerin serbest býrakmasý ve teþvik etmesi ihtimali, zor tercihler getiriyor. Genetik turizm, bazý ülkelerin gelir kaynaðý olabilir.
Ülkelerin yeni nesiller arasýnda genetik kodu düzenlenmiþ, daha üstün sayýlan bebekler yetiþtirmeleri ve bu özel bebeklerin sayýlarýnýn artmasýyla ‘üstün bir sýnýf’ oluþturmalarý mümkün. Ardýndan genetik kodlarý deðiþtirilmiþ kuþaklarýn siyasi ve sosyal yapýyý deðiþtirmesi de mümkün.
Bilinen ulusal yapýlarýn ötesinde yeni genetik nüfusla ülkelerin nasýl deðiþebileceði, geniþ hayal gerektiriyor. Ve ihtimaller, bu hayal gücünü de zorluyor.
Öte yanda kötü ihtimallar var: Genetik yapýsý oynanmýþ bebek deneylerinde hesapta olmayan sonuçlar ve yanlýþlýklar yaþanýrsa ne olacak? Genetik deney insanlarýnýn ileri ya da üstün sayýlan zekalarý ve anlayýþlarý kendilerine ve çevrelerine nasýl etki yapacak? Bu insanlar ‘normal’ yaþam mý sürecek, yoksa özel yaþam merkezlerinde korumalý duvarlar arasýnda ‘laboratuvarlarda’ mý yaþamalarý gerekecek?
Ardýndan, genetik þifre deðiþikliði ile çoðunluk ‘ileri’ zekaya ulaþýnca, geride kalan ‘normal’ insanlara ve bu teknolojiye ulaþamayan ülkelere ne olacak. Bu insanlar ve ülkelere artýk gerek kalmayacak mý? Zaten ‘kýsýtlý kaynaklar’ ve ‘dünya fazla kalabalýk’ diye mýrýldanmalar baþladý. Dünyada yer açmak için ‘gereksiz sayýlan kitlenin yok edilmesi’, düne kadar roman-film senaryosuyken, þimdi senaryo, gerçeðe yol alýyor. Ýnsanlýðýn ‘ileri’ ve ‘geri’ diye iki ayrý türe ayrýlmasýyla dünyada birinin diðerini istememesi ve kitlesel olarak yok etmesi çok mu aþýrý bir ihtimal? Þimdiye dek dünyanýn þiddet geleneðine ve ‘normal insanlar arasýnda’ yaþanan ve yaþanmakta olan çatýþmalara bakarsak, hiç deðil.
Laboratuvarda üstün insan deneyleri
Genetik þifreyle oynamak için tüp bebek yöntemi kullanýlýyor. Tüp bebek yönteminde ceninin en erken aþamasýnda, yumurtadan alýnan hücreden bebeðin genetik kodu, harita biçimde çýkartýlýyor. Sonra o kod haritasýnda ‘hata’ aranýyor. Bazý DNA zincirlerindeki hasar ya da kopukluk, belirli hastalýklarýn habercisi sayýlýyor. Ayný zamanda gen kodlarýnýn ne anlama geldiði, genin þifreleri, bilinmeyen bileþimlerin hangi özellikleri taþýdýðý, ýþýk hýzýyla çözülmeye baþladý.
Geçenlerde Çin’de bir ceninin gen haritasýnda görülen kan hastalýðý beta-telasemi, tamir edildi ve o hastalýðý taþýyan kod, DNA zincirinden çýkartýldý.
Bilim, DNA zincirini dijital ortamda kopyala-yapýþtýr yöntemiyle deðiþtiriyor. Hatalý kod zincirden çýkartýlýyor ve oraya düzgün kod yerleþtiriliyor. Çin deneyinde, hastalýðýn genetik þifreden silindiði duyuruldu. Çin ayný biçimde, akciðer kanseri kodunu silmek için çalýþýyor. Zaten mesele, hastalýklý kodu çýkarttýktan sonra yerine ne konacaðý. Ýngiltere, üç insanýn genetik bileþiminden bebek imalatýna izin veren deneylere izin verdi.
Hastalýklý kod olmasa da, mevcutlarýn laboratuvardaki ‘üstün kod formülleriyle’ deðiþtirilmesi, þimdi deðil ama yakýnda mümkün. O zaman senaryo deðil, gerçekle karþýlaþacaðýz.
ABD’de bu iþi yapan bilimciler, insan zekasýný belirleyen gen kodlarýyla oynayýp, zeka testinde 130’u bile zor gören insanlarýn 10 bin zeka seviyesine çýkabileceðini savunuyorlar. Yazý ile on bin zeka!
Gerçi baþka bilimciler, bu yöntemlerin kesin olmadýðýný ve henüz baþarý saðlanmadýðýný söylemekteler. Ancak þimdi baþaramasalar da yakýn bir zamanda baþaracaklarý anlaþýlýyor. Yararlý iþlerde kullanýlýrsa, 10 bin zeka düzeyi insanlýða faydalý olabilir. Ama bu zeka ve beyin düzeyi, insanlýðýn hiç olmadýk biçimde sýnavlara tabi tutulmasý demek. Ýnsanlýk eski ve çok daha kolay sýnavlarda hiç baþarýlý olmamýþken, iyimser düþünmek zor.
Üstün ýrk düþüncesi meðer nereden çýkmýþ?
Üstün ýrk denen çýlgýnlýðýn kaynaðýnýn Hitler Almanyasý olduðu, Nazilerin genlerle oynayýp üstün ýrk yaratmak ve ýrkýn sözde saflýðýný korumak için uðraþtýklarý bilinir. Peki bu fikirler gerçekten Almanya’dan ve Nazilerden mi çýktý?
Bilenler, ABD’den çýktýðýný anlatýyor. 1920’lerde American Eugenics Movement denen hareket, ABD’de ‘saf ýrk’ planlarýyla yola çýkmýþ. Hitlerden çok önce.
Dönem, ABD’de siyahlarýn kölelikten çýkmasý dönemi. ABD iç savaþý 1865’te bitiyor. Kölelik bu tarihte sona eriyor ve 4 milyon siyah, hesapta özgür. Ancak siyahlarýn zincirli köle olmaktan çýkmasý baþka, insan sayýlmalarý baþka, hak ve hukuka sahip olmalarý baþka konu. Ýç Savaþ sonrasý ‘Yeniden Ýnþa’ döneminde siyahlarýn geçiþ süreci baþlarken, Asya ve Doðu Avrupa’dan da mülteci akýþý hýzlanýyor. ABD Beyazlarý bu ortamda ’beyaz ýrký korumak’ sevdasýna düþüyor. 20. yüzyýl baþlangýcýnda ‘Siyahlarýn haddini bilmesi’ ve beyaz adamýn üstünlüðü, bir siyasi tercih olmaya baþlýyor.
‘Gen havuzunu kirletenleri kýsýrlaþtýrmak’ kavramý ABD’den çýkmýþ. Ýlk kýsýrlaþtýrma kararý Indiana’da, 1907’de. Ýki yýl sonra en kalabalýk ve en çok mülteci akýþý olan Kaliforniya eyaleti, ýrk yapýsý uygun olmayanlarýn zorla kýsýrlaþtýrýlmasýný yasaya baðlýyor. Benzer yasalar 1935’te 32 eyalete yayýlýyor.
‘Irký saf tutmak’ fikri Hitler’in deðil, ABD’nin. Hitler ABD’den esinlendiði bildiriliyor duyuruyor. Bir fark varsa ABD, ‘yeni kuþaklarýn doðmasýný’ kýsýrlaþtýrmayla önlüyordu. Hitler, olaný da yok ediyordu. ABD uygulamasý 1951’de ‘yumuþatýlmýþ’ Kaliforniya son kýsýrlaþtýrmayý 1979’da yapmýþ. Bunlar kitap köþelerinde unutulmuþ, gündemden düþmüþ ve þimdilerde de hatýrlanmasý istenmeyen bilgiler.
Halen sol-liberal Amerika, Baþkan Donald Trump’ýn kiþisel ve siyasal tabanýnýn bu tür ýrkçý amaçlar taþýdýðýna inanýyor. Trump’ýn ‘Beyaz Amerika’ heyecaný siyaseten dikkati çekiyor ancak ‘kim ýrkçý’ diye baþlayýnca, ABD’de liste uzun.
Örneðin ABD’de sol-liberal çevrelerin gözdesi
ve yoksul renkli derililerin sýk kullandýðý Aile Planlamasý Derneði Planned Parenthood’un gerçekte nüfus sýnýrlamasý ve ýrk ýslahý yaptýðýný savunan sað düþünürler de var.
Domates tohumu ýslah etmek gibi insan islahý
Bu iþleri Eugenics terimi özetliyor. Ýyi Tür, Makbul Tür ya da Saðlýklý Tür denebilir. Öjenik diyen var. Makbul insan genlerinin -sarýþýn, mavi gözlü, iri yapýlý vs- birbiri ile çiftleþtirilerek özel ve üstün nesiller üretmeyi öngörüyor. Eski Yunandan beri felsefesi var. Modern zamanlarda ‘devlet ýrkýn saflýðýný korusun’ fikri, tam 20. yüzyýlýn baþlangýcýnda Kraliçe Victoria’nýn hizmetkarý Sir Francis Galton tarafýndan geliþtiriliyor. Galton’un Kraliyetin sömürge topraklarýnda yerlileri izleyerek bu düþüncelere vardýðý söylenir. Beyaz Adam, diðer renklere karþý kendini üstün görmektedir. 1911’de ölen Galton’un, Charles Darwin’in uzak akrabasý olmasý da bir baþka ayrýntý. Bitki ve hayvan türleri ýrk ýslahý yoluyla geliþtirilirse, insan ýrký neden ayný þekilde ‘ýslah’ edilmesin? Bu düþüncelerin tarihe gömüldüðünü savunmak mümkün deðil. Dünyanýn þimdiki ortamý bu teorilerin yok olmadýðýný ve her zaman daha da çýlgýn bir noktaya çýkýlabileceðini gösteriyor.
ABD’de bir poster. Yalnýzca saðlýklý tohum ekilmeli.Genlerde kalýtsal hastalýk ve olumsuzluklarý öjenik ile kontrol edin.
