Bazý iþletmeler, personel yönetmeliklerine veya iþ sözleþmelerine belirli bir yaþa gelen iþçinin iþ sözleþmesinin geçerli nedenle iþten çýkarýlabileceðine iliþkin hükümler koymaktadýrlar.
Bazen de iþçi sayýsýnýn azaltýlmasý gereði hasýl olduðunda, iþten çýkarmada bir sosyal seçim kriteri olarak yaþ unsuru esas alýnarak, yaþlý personel tazminatlarý ödenmek suretiyle iþten çýkarýlmaktadýr.
Bu durum, ayrýmcýlýk yapýldýðý gerekçesiyle iþçi ve iþveren arasýnda ihtilaflara yol açmakta ve dava konusu olabilmektedir. Üstelik bu uygulamanýn geçerliliði konusunda da farklý görüþler öðretide ileri sürülmektedir.
Hal böyle iken, 6.4.2016 tarih ve 6701 sayýlý Türkiye Ýnsan Haklarý ve Eþitlik Kurumu Kanunu ile bu tartýþmalarýn önü kesilerek, soruna bir ölçüde çözüm getirilmiþtir. Þöyle ki;
Bu Kanun kapsamýnda cinsiyet, ýrk, renk, dil, din, inanç, mezhep, felsefi ve siyasi görüþ, etnik köken, servet, doðum, medeni hâl, saðlýk durumu, engellilik ve yaþ temellerine dayalý ayrýmcýlýk yasaklanmýþtýr.
Yine ayný yasada, iþveren veya iþveren tarafýndan yetkilendirilmiþ kiþi; iþverenin çalýþaný veya bu amaçla baþvuran kiþi, uygulamalý iþ deneyimi edinmek üzere bir iþyerinde bulunan veya bu amaçla baþvuran kiþi ve herhangi bir sýfatla çalýþmak ya da uygulamalý iþ deneyimi edinmek üzere iþyeri veya iþ ile ilgili olarak bilgi edinmek isteyen kiþi aleyhine, bilgilenme, baþvuru, seçim kriterleri, iþe alým þartlarý ile çalýþma ve çalýþmanýn sona ermesi süreçleri dâhil olmak üzere, iþle ilgili süreçlerin hiçbirinde ayrýmcýlýk yapýlamayacaðý, ifade edilmiþtir.
Anýlan yasada hangi hallerin ayrýmcýlýk sayýlmayacaðý belirtilmiþtir.
Söz konusu yasanýn 7/c Maddesine göre iþe kabul ve istihdam sürecinde, hizmetin zorunluluklarý nedeniyle yaþ sýnýrlarýnýn belirlenmesi ve uygulanmasý, gereklilik ve amaçla orantýlý olmasý þartýyla yaþa dayalý farklý muamele yapýlmasý ayrýmcýlýk olarak nitelendirilmeyecektir.
Þimdi bu hükmü yorumlayalým.
1- Yaþlý personelin iþten çýkarýlmasý kolaylaþtý mý?
Her ne kadar ilk bakýþta, yukarda bahsettiðimiz 7/c Maddesi ile yaþlý personelin iþten çýkarýlmasýna müsaade edildiði ve yaþlý personelin iþten çýkarýlmasýnýn kolaylaþtýrýldýðý gibi bir izlenim doðmakta ise de, bu izin son derece isabetli bir düzenlemeyle þarta baðlanarak, yaþ dolayýsýyla iþten çýkarmayý; hizmetin zorunluluðu, gereklilik ve amaçla orantýlý olma koþuluyla daraltmýþtýr. Baþka bir ifadeyle, iþten yaþlýlýk dolayýsýyla iþten çýkartmanýn dayanmasý gereken objektif unsurlar ortaya konmuþtur.
2- Hizmetin zorunluluðu ne demektir?
Bazý iþler, yüksek bedensel ve zihinsel gücü gerektirmektedir. Yaþa baðlý olarak zamanla bu iþleri yapanlarýn performansý düþebilmekte ve görevden beklenen hizmeti vermeleri güçleþebilmektedir. Bu görevler için belli yaþa kadar çalýþabilme ölçüsünün, iþ sözleþmesine veya personel yönetmeliðine konmasý, ayrýmcýlýk olarak nitelendirilmeyecektir
Sonuç; Yaþ nedeniyle iþten çýkarma söz olduðunda, 6.4.2016 tarih ve 6701 sayýlý Türkiye Ýnsan Haklarý ve Eþitlik Kurumu Kanunu 7/c Maddesine dikkat edilmesi önem taþýmaktadýr.
