Bugünlerde bana hep ayný sorular soruluyor: “Haziranda böyle yaðýþ olur mu?”, “Yaz ne zaman gelecek?” Cevap basit: Atmosferik olaylarý kalýplara sokmayýn ama dere yataðýna da inþaat yapmayýn. Su akýp yolunu bulurken sel ve taþkýnlar yaþanýyor.
Ýçimizde yaz yaðmurunu sadece þarkýlarda var zannedenler var. Neden bilmiyorum ama bana sürekli ayný sorular soruluyor bu ara: “Yaz ne zaman gelecek?” “Haziran ayýnda böyle yaðýþ olur mu?”Neden olmasýn ki. Yaðýþ dört mevsim boyunca görülebilen bir hava olayý. Atmosfer bir bilgisayar deðil ki verilen komutlarý uygulasýn... Hatta bilgisayar havayý tahmin edebilmek için icat edilmiþ desem... Havanýn havailiðini öngörmek ve sürprizlerine hazýrlýklý olabilmek adýna insanoðlunun geliþtirdiði matematik modellerin çalýþtýrýlabilmesi için insanoðlu bilgisayarý keþfetmiþ. Bakýn þu havai atmosferin insanlýk üzerindeki etkisine! Bilim insanlarý atmosfer koþullarýnýn öngörülemez olduðunu neredeyse bir asýr öncesinde anlamýþ ve kendisini korumak için farklý çözüm yollarý, hava tahmin modelleri aramaya baþlamýþ ve baþarýlý sonuçlar elde etmiþken, biz hala ne oluyor bu havalar seviyesinde kalmýþýz. Havayla ilgili merak ettiklerimiz ise “Neden haziranda yaðmur yaðýyor?”, “Ne zaman yaz gelecek?” sorularýyla sýnýrlý. Gerçekleri araþtýrýp öðrenmek; dünyadaki geliþmeleri takip edip çaðýn geliþmelerine ayak uydurmak bir yana dursun, atmosfer gibi karmaþýk kompleks bir yapýnýn bir düzen içinde olmasýný bekliyoruz. Atmosferik olaylarý bir türlü kavrayamýyor, havayý kalýplara sokmaya çalýþýyoruz. Su akar yolunu bulur misali, hava da bir þekilde yolunu buluyor iþte...
AÐUSTOSTA KAR BÝLE YAÐABÝLÝR!
Zihnimizi þu yanlýþ bilgilerden arýndýrabilsek keþke! Takvime göre havanýn þekillenmesi beklentilerinden bir kurtulabilsek... Hava, kafasýna eseni yapar her zaman, ondan bekleneni deðil... O nedenle ‘havai’dir deriz. Dolayýsýyla atmosferin sürprizlerine alýþýn. Haziranda yaðmura þaþýrmak bir yana, aðustosta kar yaðsa bile her þeyin olaðan akýþýnda olduðunu hatýrlayýn! Panik yapmaya gerek yok, dört mevsim boyunca her türlü hava olayý yaþanabilir.
Aslýnda bu hafta sel yaþanan yerlerden ve sele giden hayatlardan bahsetmek istiyorum. Geçen ay Bosna-Hersek ve Sýrbistan’da yaþanan saðanak geçiþleri yaklaþýk 1 milyon insanýn hayatýný etkiledi. Çok sayýda can ve mal kaybý yaþandý. Yapýlan ölçümler o bölge için bu yaðýþýn bir rekor olduðunu, hatta son 120 yýlýn rekorunun kýrýldýðýný gösteriyor. Sanayinin geliþmesi ve üretimin artmasý sonucu atmosfere salýnan küresel sera gazý emisyonlarýnýn her geçen gün artmasý; atmosferdeki sýcaklýk artýþýný kritik seviyenin üzerine çekmesi ve küresel iklim deðiþikliðini hýzlandýrmasý; küresel sýcaklýk ve yaðýþ paternlerini deðiþtirmesinden dolayý böylesine rekor yaðýþlar yaþanabiliyor. Acaba neden sadece dere yataðý çevreleri sele gitti o bölgede?
SU YOLUNU BULDU YÝNE
Benzer þekilde geçen haftalarda Türkiye’de yaþanan saðanak geçiþleri pek çok evin sular altýnda kalmasýna neden oldu... Dikkat ettiniz mi sel ve taþkýnlarýn yaþandýðý yerlerin tamamý dere yataðý çevresi. Dere geldi ve yolunu buldu yine. Birbirimizi hiç kandýrmayalým; küresel sýcaklýk ve yaðýþ paternleri , bazý hava olaylarýnýn sýklýðý ve þiddeti deðiþiyor olabilir ama asýl neden baþka. Son 100-150 yýllýk yaðýþ verileri incelenmeden inþa edilen evler, yollar, köprüler, kanalizasyon giderleri; her geçen gün artan beton yapýlar sebebiyle yaðýþýn topraðý ve yeraltý suyunu besleyemeden direkt kanalizasyona gitmesi... Tüm bunlar sele neden oluyor, barajlarýn dolmasýný engelliyor maalesef. Þimdi ben sorayým bari... Ne oluyor bu havalara sahi?
