ABD’nin en büyük þehirlerinden Philadelphia müzeleri, heykelleri, yemekleriyle ünlü. Adýný Antalya’nýn kurucusu II. Attalos’un unvaný olan Philadelphus’tan alan þehrin simgesi ise ‘sevgi’. Parktaki kocaman Love-Sevgi heykeli turistlerin uðrak yeri. Gidince gazozun atasý sayýlan ‘soda pop’ içmeden dönmeyin.
Bazý yerler vardýr, çok yakýnýnýzdadýrlar ancak çok merak etmezsiniz. Sonra bir gün neden o ana kadar ziyaret etmediðinize þaþar, uzanývermek için can atarsýnýz. ABD tarihinin önemli kentlerinden Philadelphia benim için böyle bir yerdi. Hazýr yakýnýna gelmiþken ve ona ulaþmak bu kadar kolayken neden gitmeyeydim ki? Günübirlik de olsa gittim, gördüm, bahtiyarým. Biraz da üzgünüm aslýna bakarsanýz. Çünkü ben bu yazýyý yazarken kent asrýn tayfunlarýndan Sandy’yi karþýlamaya hazýrlanýyor. Sadece Philadelphia’dakiler deðil biz New York’takiler de nefesimizi tutmuþ kasýrgayý bekliyoruz. Siz bu yazýyý okuduðunuzda belki ABD’nin doðu kýyýsýnda yüzlerce insan evini kaybetmiþ, binlerce aðaç yýkýlmýþ ve belki tüm sistemler alt üst olmuþ olacak.
ÖZGÜRLÜK ÇANI DA ÇOK ÜNLÜ
Bugünü unutup 1682’ye gidelim, kentin Pensilvanya Kolonisi’ne baþkentlik etmek üzere kurulduðu yýla. 100 yýla yakýn süre Kuzey Amerika’nýn en iþlek limanlarýndan biri olan Philadelphia, Amerikan Devrimi’nin en önemli merkezi ve ABD’nin kurucularýnýn karar almak üzere buluþtuðu yer olarak tarihe geçecektir. Kentin tarihteki önemi bu kadar deðil elbet. Dilerseniz daha da gerilere gidelim. Bu sefer Anadolu’dayýz, Manisa’da. “Philadelphia ile Manisa’nýn ne iliþkisi var?” diye soracaksýnýz. M.Ö. 189 yýlýnda Pergamon Kralý II. Eumenes tarafýndan kurulan Philadelphia kenti -günümüzde Manisa’nýn Alaþehir ilçesi sýnýrlarýnda- kralýn sevgili kardeþi, Antalya’nýn kurucusu II. Attalos’un unvaný olan Philadelphus’tan alýr adýný. Bu sözcük Eski Yunanca’da ‘kardeþini seven kiþi’ anlamýna gelir. Yeni Ahit’te Asya kýtasýndaki yedi kiliseden biri olarak yer alan Philadelphia, Anadolu sýnýrlarý içinde olmasa da yeni kýtanýn en gözde kentlerinden birinde varlýðýný sürdürür. Nereden nereye deðil mi?
Gelin biz Anadolu’ya veda edip 2012’nin Philadelphia’sýna dönelim. Kulaðýmýzda Bruce Springsteen’e müzik dalýnda Oscar kazandýran, ünlü Philadelphia filmi için bestelediði Streets of Philadelphia (Philadelphia Sokaklarý) þarkýsý olsun. Philadelphia, tarihte olduðu gibi bugün de sevginin kenti. Þehirde yürürken karþýnýza çýkacak parklardan biri sevgi parký mesela. Parktaki kocaman, kýrmýzý sevgi sözcüðü heykeli turistlerin ilgi odaklarýndan biri. Ýlk gördüðüm andan itibaren yaþanýlýr kentler listeme eklediðim bir yer oldu Philadelphia. Tarihten günümüze gelen ve her biri zamanýnda önemli bir iþlevi üstlenmiþ binalar gökdelenlerin arasýndan kendine yer açmýþ bu kentte. Özellikle kentin tarihi bölgesinde bulunan Independence Square (Baðýmsýzlýk Meydaný) ve çevresinde Amerikan tarihinin pek çok önemli kiþisi ve anýný hatýrlatan tabela ve panolara rastlayacaksýnýz. Þehir merkezinin ortasýndan geçen Market Stree’in (Pazar Caddesi) yanýbaþýnda bulunan (5 ve 6’ncý sokaklar arasýnda) Özgürlük Çaný’nýn yýlda iki milyonun üzerinde ziyaretçi çektiðini söylersek bölgenin önemini anlatmak daha kolay olur sanýrým. Özgürlük çaný, 1776’da Baðýmsýzlýk Bildirgesi okunurken çalýndýðý için sembolik önem kazanmýþ. 1752 yýlýnda Ýngiltere’de yapýlmýþ ve ABD’yi ziyaret eden pek çok baþkan tarafýndan ziyaret edilmiþ.
YÜRÜYEREK KOLAYCA GEZEBÝLÝRSÝNÝZ
Philadelphia’nýn tek sembolü çaný deðil. ABD’nin sanat ve kültür merkezlerinden olan kentte önemli ve büyük müzeler var ancak halka açýk sanata da büyük önem veriliyor. Yolda yürürken bir anda etkileyici bir resimle kimlik deðiþtirmiþ tuðla duvarla karþýlaþýyorsunuz. Gözünüzü resimden alýp aþaðý baktýðýnýzda hiçbir özelliði olmayan bir otoparkýn bu resimle bambaþka bir mekana büründüðünü görüp þaþýyorsunuz. Bu sanat akýmýnda çeþitli sanat derneklerinin rolü var ve yürürken sýkça bu tür sürprizlerle karþýlaþýyorsunuz. Zaten Philadelphia yürüyerek kolaylýkla gezilebilecek bir kent ve hemen her sokaðýn baþýnda nerede olduðunuzu ve görmeniz gereken önemli yerleri iþaret eden tabelalar var. Sanatsevenler Fairmount Parký’ný da ihmal etmemeli. 3 bin 700 hektarlýk alana yayýlmýþ bu parklar sisteminde günlerce dolaþýp çeþitli yerlere serpiþtirilmiþ sanat eserleri ile kendinizi devasa bir açýkhava müzesinde bulacaksýnýz. Tabii Philadelphia’ya gelmiþken kentin ünlü senfoni orkestrasýnýn bir konseri dinlenebilir. Kent merkezindeki Avenue of the Arts (Sanat Bulvarý) restoran, tiyatro ve galerilerle dolu. Amerika’nýn en eski tiyatrosu olan Walnut Street Theatre (Ceviz Sokaðý Tiyatrosu) da yine bu bölgede. Philadelphia, onu ziyaret eden herkesi sevgiyle kucaklamaya hazýr, en azýndan bana öyle geldi. Doðrusu ona yeniden kavuþacaðým günü iple çekiyorum.
Ekonomik yolculuk için otobüse binin
NEW York’tan Philadelphia’ya gitmenin en ekonomik yolu þehrin çeþitli yerlerinden kalkan otobüslere binmek (7-15 dolar). Trenle de ulaþabileceðiniz Philadelphia’ya AMTRAK trenleriyle doðrudan, New Jersey Transit treniyle aktarmalý olarak bir buçuk-iki buçuk saatte varabiliyorsunuz. Tren ücretleri biraz daha yüksek. Otobüsler yolcularýný AMTRAK tren istasyonunun hemen ilerisinde býrakýyor. Ýstasyonun yan tarafýndan baþlayan Market Street’i takip ederek eski kent merkezine yürüyebiliyorsunuz.
Mum ýþýðýnda hayalet turu
HAYALET turlarýna ne dersiniz? ABD’nin en tarihi ve gizemli þehrinde, mum ýþýðýnda bir gece turu tam size göre! Özel kýyafetlere bürünmüþ tur rehberleri eþliðinde kentin tarihi bölgesinde düzenlenen turda elbette mezarlýklara da uðranýyor. Tarihin canlandýrýldýðý bu turlar Philadelphia gibi bir kentin gizemlerini öðrenmenin en eðlenceli yolu olabilir. Kentteki turlarla ilgili her tür bilgiyi Baðýmsýzlýk Meydaný’ndaki turizm ofisinden alabilirsiniz.
Gastronomi cenneti pazar
1892 yýlýnda, Reading Tren Ýstasyonu’nun alt katýnda kurulan pazaryeri dünyanýn en büyük ve renkli kapalý pazarlarýndan biri. Tren istasyonu sonraki yýllarda taþýndýysa da adý deðiþtirilmeyen pazaryerindeki tezgahlarda yerel yemeklerin yanýsýra farklý ülke mutfaklarýndan yiyecekler tadabilir, tatlýsýndan sebzesine, sucuðundan konservesine pek çok ürünü satýn alabilirsiniz. Her gün binlerce kiþinin karnýný doyurduðu pazaryeri Philadelphia’nýn en çok turist çeken merkezlerinden. Haftanýn belli günlerinde düzenlenen pazar turlarýnda uzmanlar eþliðinde özel yiyecekler tadýlabilir.
Gazozun atasý burada
KENTTEKÝ ‘Cheese-steak’ denilen peynirli biftekli sandviçi bizim dönerli sandviçimize benzetebilirsiniz. Kente gelip de bu sandvici yemeden giden pek yok. Yöreye yerleþen Hollandalýlarýn getirdiði, tatlý veya tuzlu olarak sunulan ‘pretzel’, ‘hoagie’ denen Ýtalyan kökenli sandviç, Tastykake firmasýnýn çeþitli tatlýlarý da var... Bir de ünlü ‘soda pop’ u deneyin. 19’uncu yüzyýlýn baþlarýnda bir eczacýnýn yarattýðý aromalý gazlý sular bugün yaygýn olarak tüketilen gazozlarýn atasý sayýlýyor.
