Madencilik, Dünya’da olduðu gibi ülkemizde de en zor ve riskli sektörlerden birisidir. Bu sektörde çalýþanlar iþin niteliði karþýsýnda aðýr risklerle karþýlaþmakta ve hayati tehlike ile karþý karþýya kalmaktadýrlar. Ýþ mevzuatýmýz aðýr çalýþma koþullarý altýnda emek harcayan maden çalýþanlarýn sosyal haklarýný hakkaniyet esasýna göre düzenlemektedir.
Genel olarak, iþ mevzuatý kapsamýnda giren iþyerlerinde iþin niteliði fark etmeksizin ücret, fazla mesai, yýllýk ücretli izin gibi konularda ayný esaslar geçerlidir. Ancak yer altý maden iþyerinde karþýlaþýlmasý muhtemel aðýr riskler karþýsýnda maden iþçilerine hakkaniyet ölçüsünden pozitif haklar verilmekte olup maden iþyeri iþverenlerinin bu esaslara uymasý gerekir.
Kadýnlar ve 18 yaþýný doldurmayanlar yeraltý iþlerinde çalýþamaz!
Çalýþma hayatýnda kadýn ve çocuklarýn özellikli olarak korunmasý gerekli. Ýþ mevzuatýna göre, maden ocaklarý ile kablo döþemesi, kanalizasyon ve tünel inþaatý gibi yer altýnda veya su altýnda çalýþýlacak iþlerde 18 yaþýný doldurmamýþ erkek ve her yaþtaki kadýnlarýn çalýþtýrýlmasý yasaklanmýþtýr. Buna göre maden iþyerlerinde sadece 18 yaþýný doldurmuþ olan erkeklerin çalýþtýrýlmasý mümkündür.
Linyit ve taþkömürü iþyerlerinde iki asgari ücret
2014 yýlýnda Maden Kanunu’nda yapýlan düzenlemeyle birlikte “Linyit” ve “Taþkömürü” çýkarýlan iþyerlerinde, yer altýnda çalýþan iþçilere ödenecek ücret miktarýnýn asgari ücretin iki katýndan az olamayacaðý düzenlenmiþtir. Buna göre linyit ve taþ kömürü çýkarýlan iþyerlerinde çalýþan iþçilere verilecek brüt asgari ücret 2017 yýlýnda 3 bin 555 Türk Lirasýdýr.
Yýllýk izin dörder gün daha fazla
Ýþ mevzuatýnda genel kural, en az bir yýl çalýþmýþ olan iþçilere yýllýk ücretli izin verilmesidir. Ýþçilere verilecek asgari yýllýk ücretli izin süresi kýdem süresine göre deðiþmektedir.
Yer altý iþlerinde çalýþan iþçilerin yýllýk ücretli izin süreleri dörder gün arttýrýlarak uygulanmakta olup yeraltý iþçilerine verilecek yýllýk ücretli izin süresi,
a) Bir yýldan beþ yýla kadar (beþ yýl dahil) olanlara on sekiz günden,
b) Beþ yýldan fazla onbeþ yýldan az olanlara yirmi dört günden,
c) Onbeþ yýl (dahil) ve daha fazla olanlara otuz günden az olamayacaktýr.
Haftalýk çalýþma süresi 37.5 saat
Genel olarak iþ mevzuatý kapsamý iþyerlerinde çalýþma süresi haftada en çok kýrk beþ saattir. Yer altý maden iþlerinde çalýþan iþçilerin çalýþma süresi; günde en çok yedi buçuk, haftada en çok otuz yedi buçuk saattir. Yer altýnda maden iþlerinde çalýþan iþçilere, zorunlu nedenler ve olaðanüstü haller dýþýnda fazla çalýþma yaptýrýlmasý mümkün deðildir.
Bu þekilde zorunlu nedenlerle ve olaðanüstü hallerde haftalýk otuz yedi buçuk saati aþan her bir saat fazla çalýþma için verilecek ücret, normal çalýþma ücretinin saat baþýna düþen miktarýnýn yüzde yüzden az olmamak üzere arttýrýlmasý suretiyle ödenmek zorundadýr.
Geçici iþ iliþkisi kurulamaz
2016 yýlýnda yayýnlanan 6715 Sayýlý torba yasayla, özel istihdam bürolarý aracýlýðýyla belirli hallerde geçici iþ iliþkisi kurulmasýna imkân saðlanmýþtýr. Genel olarak hamilelik, askerlik, yýllýk izin, hastalýk gibi iþ sözleþmesinin askýya alýnmasý hallerinde, mevsimlik tarým iþleri ve ev hizmetlerinde, iþletmenin günlük iþlerinden sayýlmayan özel durumlarda, iþyerinde iþ güvenliði açýsýndan ortaya çýkan acil iþlerin yürütülmesi hallerinde kurulabilen geçici iþ iliþkisi yeraltý maden iþyerleri açýsýndan sýnýrlandýrýlmýþtýr.
Ýþ saðlýðý ve güvenliði açýsýndan tehlikeli olan yer altýnda maden çýkarýlan iþyerlerinde yapýlan bu sýnýrlamaya göre bu iþyerlerinde geçici iþçi çalýþtýrýlamamaktadýr.
