Mevsim itibariyle çalýþanlar yýllýk izin kullanmaya baþladý. Haliyle bu dönemlerde sorular da hep yýllýk izinle ilgili oluyor.
Bizde bu nedenle okur sorularýna cevap vermiþ olalým.
Çalýþanlarýn en önemli haklarýndan birisi de yýllýk izin hakkýdýr. Çalýþan iþçinin daha verimli veya ayný seviyede çalýþmasýný devam ettirebilmesi için, belli bir süre dinlenmesi gereklidir.
Ýþ Kanunu’nda da yýllýk izin ayrýca korunmuþ ve düzenlenmiþtir. Buna göre, Ýþyerinde iþe baþladýðý günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yýl çalýþmýþ olan iþçilere yýllýk ücretli izin verilir. En önemli kural ise, çalýþanýn talebi bile olsa yýllýk ücretli izin hakkýndan vazgeçilemez.
Anayasa çalýþanlarýn dinlenme hakkýna sahip olduklarýný, ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yýllýk izin haklarý ve þartlarýnýn kanunla düzenleneceðini (m.50) belirtmiþtir.
***
Ýþ Kanunu’nun 53 ve takip eden maddelerinde de ücretli yýllýk izin hakký ve þartlarý düzenlenmiþtir. Ýþ Kanuna tabi çalýþanlar için;
Ýþçilere verilecek yýllýk ücretli izin süresi, hizmet süresi;
-1 yýldan 5 yýla kadar (5 yýl dâhil) olanlara 14 günden,
-5 yýldan fazla 15 yýldan az olanlara 20 günden,
-15 yýl (dâhil) ve daha fazla olanlara 26 günden az olamaz.
18 ve daha küçük yaþtaki iþçilerle 50 ve daha yukarý yaþtaki iþçilere verilecek yýllýk ücretli izin süresi 20 günden az olamaz.
Yargýtay’ýn görüþüne göre ayný iþyerinde emekli olup tekrar iþe girenler için “50 yaþ” kriteri devreye gireceðinden, söz konusu emekli çalýþanlar için yýllýk izin süresi 20 gün, yer altý maden iþyerlerinde erkek çalýþanlar için 24 gün olacaktýr. Burada, 50 yaþýný tamamlamak deðil, 50 yaþýndan gün almak önemlidir.
***
Yýllýk Ücretli Ýznin Bölünmezliði: Ýþ Kanunu’nun 56. maddesine göre, yýllýk ücretli izin iþveren tarafýndan bölünemez. Baþka bir ifadeyle, yýllýk izin süresinin iþveren tarafýndan sürekli bir þekilde verilmesi zorunludur. Ancak yýllýk izin sürelerinin kullanýma iliþkin esneklik de bulunmaktadýr. Ayný kanunun esnek fýkrasý, “Yýllýk izin süreleri, taraflarýn anlaþmasý ile bir bölümü 10 günden aþaðý olmamak üzere bölümler hâlinde kullanýlabilir” þeklindedir.
Buna göre, yýllýk izin süresinin bölünmesinde taraflarýn anlaþmasý yanýnda tek bir þartýn gerçekleþmesi gerekmektedir. Bu þart yýllýk izin süresinin bir bölümünün 10 günden az olamayacaðýdýr.
***
4857 sayýlý Ýþ Kanunu kapsamýna giren iþyerlerinde çalýþan iþçiler iþyerine girdiði günden baþlayarak, deneme süresi de içinde olmak üzere en az bir yýl çalýþmýþ olanlara iþyerindeki kýdemlerine ve yaþlarýna göre yýllýk ücretli izin verilmektedir.
Ancak, iþverenlikçe uygun görülmesi halinde, hak kazanacaðý gelecek izinden avans olarak yýllýk ücretli izin kullandýrýlmasý mümkündür.
Bu yolu tercih eden iþverenlerimizin, söz konusu personellerden, iþten izne hak kazanmadan ayrýlmasý halinde, bakiye hak ediþlerden bu tutarýn mahsup edilebileceðine iliþkin protokol/taahhüt imzalamalarýný önermekteyiz.
Yýllýk ücretli izinleri iþyerinin kurulu bulunduðu yerden baþka bir yerde geçirecek olanlara istemde bulunmalarý ve bu hususu belgelemeleri koþulu ile gidiþ ve dönüþlerinde yolda geçecek süreleri karþýlamak üzere iþveren toplam dört güne kadar ücretsiz izin vermek zorundadýr.
Ýþveren, iþyerinde çalýþan iþçilerin yýllýk ücretli izinlerini gösterir izin kayýt belgesi tutmak zorundadýr.
***
4857 sayýlý Ýþ Kanunu'nun 53/3. maddesi uyarýnca, mevsimlik iþlerde yýllýk ücretli izinlere iliþkin hükümler uygulanmaz. Bir baþka anlatýmla, mevsimlik iþçi, 4857 sayýlý Ýþ Kanunu'nun yýllýk ücretli izin hükümlerine dayanarak, yýllýk ücretli izin kullanma veya buna dayanarak ücret alacaðý isteminde bulunamaz. Hemen belirtmek gerekir ki, 53/3. maddede ki kural, nispi emredici kural olup, iþçi lehine bireysel iþ sözleþmesi ya da toplu iþ sözleþmesi ile yýllýk ücretli izne iliþkin hükümler düzenlenebilir.
