Anayasamýzýn güvenceye aldýðý konulardan birisi de çalýþanlarýn dinlenme hakkýdýr. Ýþçinin daha verimli veya ayný seviyede çalýþmasýný devam ettirebilmesi için, belli bir süre dinlenmesi gereklidir. Baþka bir ifadeyle, iþçilerin, dinlenerek çalýþma istemini, bedensel ve ruhsal saðlýklarýný korumalarý, motivasyonlarýný ve iþ verimliliðini artýrmalarý amacýyla yýllýk ücretli izin kullandýrýlmaktadýr.
Deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yýl çalýþmýþ olan iþçilere yýllýk ücretli izin verilmelidir. Yýllýk ücretli izin hakkýndan vazgeçilmesi mümkün olmadýðý gibi yýllýk izin hakkýnýn bir baþkasýna devredilmesi ya da iþ iliþkisi devam ederken yýllýk izinlerin paraya çevrilmesi de mümkün deðildir.
Ýþçilere verilecek yýllýk ücretli izin süresi iþçinin iþyerindeki kýdemi ve yaþýna göre belirlenmektedir. Buna göre hizmet süresi;
- Bir yýldan beþ yýla kadar (beþ yýl dahil) olanlara on dört günden,
- Beþ yýldan fazla on beþ yýldan az olanlara yirmi günden,
- On beþ yýl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmi altý günden, az olamayacaktýr.
Yer altý maden iþlerinde çalýþanlar için bu süreler dörder gün arttýrýlarak uygulanmaktadýr. Genel bir kural olarak, 18 yaþ ve altýnda olan küçüklerle 50 yaþ ve üzerinde olan çalýþanlarýn yýllýk izin süreleri 20 günden az olamaz.
Yýllýk izin süresinin iþveren tarafýndan sürekli bir þekilde verilmesi zorunludur. Ancak yýllýk izin sürelerinin kullanýma iliþkin esneklik de bulunmaktadýr. Yýllýk izin süreleri, taraflarýn anlaþmasý ile bir bölümü 10 günden aþaðý olmamak üzere bölümler hâlinde kullanýlabilir.
Ýþ mevzuatýnda göre, taraflarýn anlaþmasý ile haftalýk normal çalýþma süresi, iþyerlerinde haftanýn çalýþýlan günlerine, günde on bir saati aþmamak koþulu ile farklý þekilde daðýtýlabilmektedir. Bu nedenle bazý iþyerlerinde 6 gün bazý iþyerlerinde 5 gün çalýþma sistemi kurulmuþtur. Bu þekilde farklý sistemlere sahip iþyerlerinde Cumartesi günlerinin yýllýk ücretli izinden sayýlýp sayýlmayacaðý konusunda tereddütler yaþanmaktadýr.
Cumartesi günlerinin çalýþýlýp çalýþýlmadýðýnýn bir önemi olmaksýzýn, iþgünü sayýlmaktadýr. 6. gün olarak çalýþýlmayan, ancak hafta tatili olmayan ve mevzuata göre iþ günü sayýlan cumartesi günü, yýllýk ücretli izin süresinden sayýlmaktadýr. Nitekim devlet memurlarýnýn yýllýk izinlerinde pazar günü dahi izinden düþülmektedir.
Uygulamada, bazý iþverenlerin sadece gün sayýlarýný hesaplayarak ücretli yýllýk izni kullandýrdýklarý, yýllýk izne rastlayan ulusal bayram ve genel tatiller ile hafta tatilini de izin süresinden saydýklarý görülmektedir. 4857 Sayýlý Ýþ Kanunu’nun 56. maddesine göre, yýllýk ücretli izin günlerinin hesabýnda izin süresine rastlayan ulusal bayram ve genel tatiller ile hafta tatili günleri izin süresinden sayýlmayacaktýr.
Özellikle, bankalar, özel okullar gibi hafta sonu çalýþýlmayan iþyerlerinde çalýþýp da yýllýk ücretli izin kullanan çalýþanlarýn, izinlerine denk gelen cumartesi günlerinin izin süresinden sayýlýp sayýlmayacaðý konusunda anlaþmazlýklar olmaktadýr. Ýþyerlerinde cumartesi günü çalýþýlýp çalýþýlmamasýnýn herhangi bir önemi bulunmamaktadýr.
Bu nedenle cumartesi günleri yýllýk izne dahil edilecek ve izinden düþülecektir. Yani en çok tartýþýlan hususlardan birisi olan cumartesi günlerinin, yýllýk izinden düþülmesi gerekmektedir.
Burada iþçi ve iþveren arasýnda yapýlan iþ sözleþmesinde veya iþyeri uygulamasýnda iþçi lehine cumartesi gününün izinden sayýlmamasý yönünde bir düzenleme yapýlabilir, ancak bu sadece o iþyerlerini kapsayacaktýr.
