Yüksek kan basýncý kalp-damar hastalýðý ve koroner kalp hastalýðýnda önemli risk faktörlerinden biridir. Yürütülen saha çalýþmalarýnda tansiyonun düþürülmesinde reçetelenen ilaçlarýn yerine ya da ilaç tedavisine ek olarak besin desteklerinin yaygýn bir þekilde kullanýldýðý görülmektedir. Bu amaçla önerilen diyet programlarýnýn yaný sýra özellikle antioksidanlar, vitaminler, mineraller ve bazý bitkisel ürünlerden yararlanýlmaktadýr.
Sodyum (tuz) tüketiminin günlük 2,3 gramýn altýna düþürülmesi inme ve diðer kalp-damar sorunlarýna baðlý riskleri azaltabilmektedir. Diðer taraftan potasyum tüketiminin artýrýlmasý ise kan basýncý ve kalp-damar hastalýðý riskini azaltabilmektedir. Günlük 1,6 gram potasyumun inme riskini yüzde 21 azalttýðý bildirilmektedir. Magnezyum tüketiminin kan basýncýnýn düþürülmesinde etkisi potasyuma oranla daha zayýf kalmaktadýr. Yürütülen çalýþmalarda (ikibin yirmisekiz kiþi üzerinde yürütülen 34 çalýþma) 3 ay süreyle günlük 268 miligram magnezyum verilmesi ile kan basýncýnda 2,00/1,78 mmHg (milimetre civa olarak okunan birim) düþme saðlanabilmiþ. Çinko oksidatif baskýyý, dolayýsýyla iltihaplanma ve baðýþýklýk problemlerini azaltan bir mineraldir. Kalp ve damar dokularýna metalotionein ile taþýnmaktadýr. Önerilen miktar günde 50 miligram civarýndadýr. Ancak kan seviyesinde yükselmeyi dikkatle izlemelidir. Bir baþka önemli mineral olan kalsiyumun etkinliðini gösterecek yeterli çalýþma bulunmamaktadýr.
L-arjinin günlük 12 gram miktarda verildiðinde 6,2/6,8 mmHg kan basýncýný düþürdüðü gösterilmiþtir. Ancak bazý kalp hastalýklarýnda (ileri ateroskleroz, akut koroner sendrom, miyokard enfarktüs hastalarýnda) yan etki riski nedeniyle bu grup hastalarda kullanýmýndan kaçýnýlmasý uyarýlmaktadýr.
Taurin kan basýncýnýn düþürülmesinde çeþitli þekillerde etkili olabilmektedir. Yedi gün süresince günde 6 gram taurin verimesi ile kan basýncýnda 9/4,1 mmHg düþme saðlanmýþtýr. Geniþ katýlýmlý (120) bir klinik çalýþmada ise günde 1,5-6 gram uygulama ile 7,2/2,6 mmHg düþme saðlanmýþ.
Omega-3 ve omega-6 yað asitlerinin kan basýncýný düþürdüðü ve kan basýncýnda artýþý önlediði gösterilmiþtir. Yetmiþ klinik çalýþmanýn deðerlendirildiði bir çalýþmada 4 ile 26 hafta süresince günde 0,3 ila 15 gram arasýnda Omega-3 kullanýlmasý ile kan basýncýnda 1,5/1,0 mmHg düþme saðlanabildiði görülmüþ. Önerilen günlük miktar 3-5 gram (3 kýsým EPA ve 2 kýsým DHA olacak þekilde). Bir baþka yað asidi grubu olan Omega-6 grubundan gama-linolenik asitin (GLA) doymuþ yað asitlerinin neden olduðu yüksek tansiyonu önleyebildiði, GLA’nýn özellikle strese baðlý yüksek tansiyonda etkili olabildiði bildiriliyor.
Zeytin yapraðý özütü ve tekli doymamýþ yað asitleri bakýmýndan zengin sýzma zeytin yaðýnýn kan basýncý düþürdüðü kanýtlanmýþtýr. Zeytin yapraðý özütünün günde 500 miligram erilmesi ile kan basýncýnda 6/5 mmHg ve 1000 miligram verilesi ile 13/5 mmHg gibi yüksek deðerlerde düþme saðlayabildiði gösterilmiþ. Sýzma zeytinyaðýnýn ise yaþlý bireylerde yüksek kan basýncý deðerini (sistolik) 14 mmHg’ye kadar düþürebildiði, hatta baþka bir çalýþmada hastalarýn yarýsýnýn tansiyon düþürücü ilaç kullanýmýný býraktýðý bildiriliyor.
Antioksidan vitaminlerden biri olan C vitamini suda çözünür. Bir bilimsel klinik çalýþmada (randomize kontrollü) 31 hastada üç farklý miktarda (günde 500 miligram, 1 ve 2 gram) C vitamini verilmesi ile kan basýncýnda ortalama 4,5/2,8 mmHg düþme saðlanabildiði gözlemlenmiþ. C vitaminin düþük ya da yüksek miktarda verilmesi ile bir deðiþim saðlanamamýþ. Bir baþka çalýþmada da 500 mg günlük C vitamini verilmesi ile 7/4 mmHg düþme saðlandýðý bildiriliyor. C vitaminin kan seviyesinin 100 μmol/L (litrede 100 mikromol) olmasýnýn tansiyonun dengelenmesi bakýmýndan ideal olduðu belirtiliyor. Suda çözünmeyen bir antioksidan olan E vitamininin tansiyon düþürücü etkisi ise oldukça düþük. Bazý damar hastalýklarý, þeker hastalýðý veya kan yaðlarýnýn yüksek olmasý durumlarýnda katký saðlayabiliyor.
