Ekþisi, tatlýsý, sakýzlýsý, yaþý, kurusu, çerez gibi yenileni, yabani erikle yapýlaný... Anadolu, tam bir tarhana cenneti! Her çeþidini bulabilirsiniz. Tipi, tadý, birbirinden farklý olan bu tarhana çeþitlerini tanýyalým!
Tarhana koleksiyoneri oldum sanýrým! Cidden... Sizce kaç çeþit tarhanamýz var? Bu topraklardaki tarhana çeþitliliðini hiç fark ettiniz mi bilmiyorum. Anadolu kazan ben kepçe dolaþana kadar, tek çeþit olduðunu zannederdim. Domatesi, yoðurdu, unu bulamaç yap kurut, toz haline getir, kýþ günleri için kullanýma hazýr sakla. Benim için anlamý buydu tarhananýn. Ayrýca samimiyetle söylüyorum ki hiçbir zaman tutkunu olmadým. Uzun zaman önce meslek icabý gezdiðim bölgelerde tipi, tadý bambaþka tarhanalarla karþýlaþtýkça ilgimi çekmeye baþladý ve beni eksenine çekti. Bir de baktým, aldýðým örnekler dolabýmýn büyük bölümünü kaplamýþ. Yaklaþýk bir senedir topluyorum. Koca bir kitap olur. Kitap olmaya da yakýþýr hani. Uzun zamandýr biriktiriyorum. Ama bu yazýyý yazdým ya artýk rahatým. Bozulmadan etrafýma daðýtmaya baþlayabilirim.
Çeþitlerine geçmeden biraz da tarhananýn kelime anlamýna bakalým. Türk Dil Kurumu’nun sözlüðüne göre tarhananýn tanýmý çok net, malzemeleri belli ve sonuç olarak o bir çorba malzemesi. Oysa ilçe ve köyleri dolaþýrken tarhana öyle kesinleþmiþ malzemelerle karþýmýza çýkmýyor. Hemen her bölgede hatta köyde farklý malzemelerle yapýlýyor. Bambaþka kimlik ve tat kazanýyor. Örneðin bu konuya en saðlam örneklerden biri Tokat’ta karþýma çýktý. Bu bölgenin üzüm þýrasýndan yapýlan tatlý tarhanasý var, üstelik çorbalýk falan da deðil. Pestil gibi yeniyor. Ýçinde bulgur olduðu için mi bu adý aldý bilmiyorum ama bu iþte bir kavram karmaþasý olduðu kesin. Bunca ilginç çeþitlerine dayanarak belki de tarhanayý, saklama yöntemi veya malzemeleri kullanýma hazýr bekletme tekniði olarak tanýmlamak daha uygun olabilir.
Kastamonu yaþ tarhana
Özelliði kurutulmadan yapýlmasý yani yaþ olmasý. Ýçinde süzme yoðurt, taze nane, domates, acý biber, kuru soðan bulunuyor. Pürüzsüz bir dokusu var. Bu tarhananýn olmazsa olmazý dereotunun tohuma kaçtýktan sonraki hali olan darak. Çorbasý yapýlýrken içine kýyma ve baharat karýþýmý da ekleniyor.
Tokat tatlý tarhanasý
Tokat’ta tatlý olarak ikram edilen tarhana üzüm þýrasý ve bulgurla hazýrlanýyor. Anadolu’da belki de eþi benzeri yok! Ama Tokat’ýn çorbalýk tarhanasý da lezzetli. Son derece basit ama görüntüsü, tadý özel. Süzme yoðurt su ve buðdayýn kaynatýlýp ardýndan soðutulup yassýlaþtýrýlarak güneþte kurutulmasýyla hazýrlanýyor. Kullanýlacaðý zaman suda eritilip nohut ilave edilerek piþiriliyor.
Seferihisar sakýz tarhanasý
Ýþte en ilginç tarhanalardan biri karþýnýzda! Seferihisar bölgeye kokusuyla kimlik katan sakýzla harmanlamýþ tarhanasýný. Ama durun! Asýl özelliði hazýrlanýrken içine bir de karanfil eklenmesi. Hamur hazýrlanýrken içine yumurta, süt ve un koyuluyor. Servisi tereyaðýnda tulum peyniriyle kavrulan ekmeklerle yapýlýyor.
Antalya’nýn koca tarhanasý
Fesleðensiz Antalya kokusu olmaz... Evet, doðru bildiniz koca tarhananýn en büyük özelliði içinde kullanýlan taze fesleðen. Manavgat’ta yapýlan bu tarhana nadide lezzetini fesleðen kadar köy tereyaðýndan da alýyor.
Denizli’nin çerez tarhanasý
Ev yapýmý keçi yoðurdu olmadan gerçek bir Denizli tarhanasý olmaz. Bademli/acýpayam köyünün tarhanasý için en önemli iki malzeme keçi yoðurdu ve yerli buðday. Tarhana 250 yýldýr bu bölgede ayný reçeteyle yapýlýyor. Özelliði hafif yumuþakken yani tam kurutulmamýþken çerez gibi de yenmesi.
Antalya ekþi tarhana
Antalya’da hemen her köyde tarhana farklý yapýlýyor. Akseki ve Manavgat’ta ise cazibeli renk ve farklý lezzetle karþýmýza çýkýyor ekþi tarhana. Özelliði içinde genelin aksine yoðurt kullanýlmamasý ve hamuru hazýrlanýrken içine kýrmýzý yabani erik eklenmesi.
