Gurbetçilerimizin emekliliðinde büyük önem taþýyan yurtdýþý borçlanmasýyla eksik gün sayýlarýnýn tamamlanmasý mümkün olmaktadýr.
Bugünkü yazýmýzda yurtdýþý borçlanmasý ile ilgili önemli ve son püf noktalarý paylaþarak, yazý dizimizin yurtdý-þý borçlanmasý kýsmýný sonlandýracaðýz.
Sigorta baþlangýcý
5510 sayýlý Kanun ile 5510 sayýlý Kanundan önceki sosyal güvenlik kanunlarýnda sigortalýlýk süresi þartýný öngören uzun vade sigorta kollarýndan saðlanan haklarýn tespitinde sosyal güvenlik sözleþmesinde özel hüküm bulunan akit ülkedeki çalýþýlmaya baþlanýlan tarih Türkiye’de iþe giriþ tarihi olarak esas alýnacaktýr.
- Bu ülkeleri bir önceki yazýmýzda paylaþmýþtýk, bununla ilgili bir örnek verelim,
* Türkiye’de ilk iþe giriþ tarihi: 4/1-a kapsamýnda 01/06/2014
* Almanya’da ilk iþe giriþ tarihi: 01/01/1983
* Borçlanýlan sigortalýlýk süre: 01/01/1983-31/12/1997
* Borç ödeme aylýk talep tarihi: 12/09/2014
* Normal kural, sigortalýlýk baþlangýç tarihi tespiti için, borçlanma gün sayýsý kadar geri gidilmesidir. Ancak burada toplamda 15 yýl borçlanmasýna raðmen, Türkiye’ de ilk baþlangýç 1999 yýlýna deðil, Almanya’ daki ilk iþe giriþ olan 1.1.1983 tarihine gider. Dolayýsýyla emeklilik þartlarý tespitinde, Türkiye’ de ilk iþe giriþi 1.1.1983 olarak alýnýr. Bunun sebebi ise Almanya’ daki çalýþmalarýn Türkiye’ de ilk iþe giriþ tarihi sayýlmasýdýr.
Ýlk iþe giriþ tarihi, Türkiye’ de baþlangýç olarak sayýlmayan ülkeler haricindeki borçlanmalarda, Türkiye’deki sigortalý-lýðýn baþlangýç tarihinden önceki süreler borçlanýlmýþ ise sigortalýlýðýn baþlangýç tarihi, borçlanýlan gün sayýsý kadar geriye götürülür.
Türkiye’de sosyal güvenlik kuruluþlarýna tabi hizmeti bulunmayan istek sahiplerinin sigortalýlýklarýnýn baþlangýç tarihi, borçlarýný tamamen ödedikleri tarihten borçlanýlan gün sayýsý kadar geriye götürülmek suretiyle tespit edilir.
Örneðin yukarýdaki kiþi Almanya deðil, Danimarka’ da çalýþmýþ olsaydý, Danimarka’ daki sürelerin borçlanmasýnda, Türkiye’ de hiç iþe giriþi yoksa, borçlanma talep tarihinden borçlanma süresi kadar geri gidilerek giriþ tarihi tespit edilecekti.
Aylýk baðlama þartlarý
1-Yurda kesin dönülmüþ olmasý,
Aylýk tahsis talebinde bulunanlarýn yurtdýþýndaki çalýþmalarýnýn sona ermesini, ikamete dayalý bir sosyal sigorta ya da sosyal yardým ödeneði almamalarý durumunu ifade etmektedir.
2-Tahakkuk ettirilen borcun tamamýnýn ödenmesi,
5510 sayýlý Kanunla mülga kanunlarýn yürürlükteki hükümlerine veya sosyal güvenlik kanunlarýna göre aylýða hak kazanýlmýþ olmasý,
SGK’ ya yazýlý baþvuruda bulunulmasý gerekmektedir.
Baðlanacak aylýk nasýl hesaplanýr?
Baðlanacak aylýk, vatandaþýn borçlanma yaptýðý döneme, borçlanma miktarýna göre deðiþir. Borçlanmada, genel-likle, tüm sürelerin en düþük tutardan borçlanýlmasý yolunun seçildiði görülüyor. Ancak burada bir fayda maksimi-zasyonu saðlanmalýdýr. Baþka bir ifade ile en düþük maliyetle, en makul borçlanmanýn yapýlmasý gerekir. Bu se-beple öncelikle Türkiye’ den emekli olunabilmesi için, ne kadar güne ihtiyaç olduðunun tespit edilmesi gerekiyor.
Aylýk hesaplamasýnda, primler borçlanma yapýlan dönemler için gün ve prim matrahý olacaðýndan; 2000 yýlý öncesi için ayrý bir aylýk, 1 Ocak 2000-30 Eylül 2008 tarih aralýðý için ayrý bir aylýk, 30 Eylül 2008 sonrasý dönem için ayrý bir aylýk hesap edilir ve üç dönem için hesaplanan aylýk ilgili döneme ait prim gün sayýsý ile oranlanarak bu üç döneme ait kýsmi aylýk birleþtirilerek ödenecek aylýk tespit edilir.
Bu teknik hesaplamalar yapýlarak üç dönemden oluþan kýsmi aylýklar birleþtirilerek tam aylýða çevrilmekte ve maaþ baðlanmaktadýr. Burada özellikle 2000 yýlý öncesi kýsmi aylýðýn maaþlarda ciddi bir artýþ ya da azalýþa yol açacaðý düþünüldüðünde, bu sürelere denk gelen her türlü borçlanmanýn, büyük olasýlýkla, aylýkta da artýþý getireceði bilin-melidir.
