Yurtdýþýnda yaþayan gurbetçilerimizin emeklilikleri yönünden hak kaybýna uðramamalarý ve eksik günlerini tamamlayabilmeleri için yurtdýþý borçlanmasý imkaný tanýnmýþtýr. Türk vatandaþlarýnýn yurt dýþýnda geçen belirli sürelerinin borçlandýrýlarak Türkiye sosyal güvenlik mevzuatý kapsamýnda malullük, yaþlýlýk ve ölüm sigorta kollarýnda geçmiþ hizmet gibi deðerlendirilmektedir.
Yurt dýþý borçlanmasýndan yararlanabilmek için;
-Türk vatandaþý olmak,
-Belirli nitelikte yurt dýþý süreleri bulunmak,
-Yurt dýþý sürelerini belgelendirmek,
-Hizmet borçlanmasý için yazýlý istekte bulunmak þartlarý vardýr.
Türk vatandaþlýðýnda geçmeyen yurt dýþý süreleri borçlandýrýlmamaktadýr. Doðumla Türk vatandaþý olup da çýkma izni almak suretiyle Türk vatandaþlýðýný kaybeden sigortalýlar hariç, borçlanma baþvuru tarihinde Türk vatandaþý olmayanlarýn borçlanma talepleri reddedilmektedir.
Sözleþmeli ülkede çalýþan, sözleþmesiz ülkede çalýþan, gemide çalýþan, ev kadýný olanlar yurtdýþý borçlanmasý için gerekli belgeleri ibraz ederek yurt dýþý borçlanmasý yapabilecektir.
Yurt dýþýnda geçen sigortalýlýk süreleri, çalýþma süresi olarak kabul edilen; mecburi prim ödeme süreleri, kendi nam ve hesabýna çalýþmalar ve kýsa süreli çalýþmalardýr.
Borçlanma kapsamýndaki iþsizlik süreleri ise sigortalýlýk süreleri arasýnda veya sonunda her birinde bir yýla kadar olan iþsizlik süreleridir. Ýþsizlik süresi ibaresi, ilgili ülke mevzuatýna göre çalýþma süreleri ile bu çalýþma sürelerine eþ deðer süreler haricinde o ülkede çalýþýlmadan geçen süreyi ifade eder.
Ancak, iþsizlik sürelerinin tamamýnýn borçlanma kapsamýnda deðerlendirilmesine imkân bulunmadýðýndan, sigortalýlýk süreleri arasýnda veya sonunda her birinde olmak kaydýyla bir yýla kadar olan yurtdýþýnda geçen iþsizlik süreleri borçlandýrýlmaktadýr. Ýkamet süreleri ve boþta geçen süreler de bu kapsamda deðerlendiriliyor.
Ev kadýný olarak geçen süreler borçlanma kapsamýndadýr; bir baþka ifadeyle medeni durumlarýna bakýlmaksýzýn kadýnlarýn sigortalýlýk süreleri haricinde yurt dýþýnda ikamet ettikleri süreler dikkate alýnacaktýr. Bu süreler iþsizlik süresi veya boþta geçen süreler kapsamýnda deðerlendirilmiyor, borçlanma talebinde bulunanlarýn yurtdýþýnda ev kadýný olarak geçen sürelerinin diledikleri kadarý borçlandýrýlýyor.
Mevzuatýmýzda, yurtdýþýnda çalýþmayan kadýnýn borçlanabilmesi mümkün iken, Türkiye’ de çalýþmayan kadýnýn bu süreleri borçlanamamasý, bize göre bir eþitsizliði ifade ediyor.
Borçlanmaya esas kazanç miktarýnýn seçimi gurbetçi vatandaþýn tercihine baðlýdýr. Yurtdýþý borçlanmalarýnda borçlanýlacak günlük tutar, baþvuru tarihinde belirlenen prime esas günlük kazanç alt ve üst sýnýrlarý arasýnda olmak üzere, kendilerince belirlenecek günlük kazancýn % 32'sidir. Hangi tutar üzerinden ödeme yapacaðýna kiþi kendisi karar vermektedir.
Örneðin, asgari ücretten 10 yýl borçlanma yapmak isteyen bir kiþinin, her bir gün için 27,29 TL olmak üzere 10 yýl için 98,244 TL ödemesi gerekiyor.
Elbette ki asgari ücret yerine, daha yüksek bir tutar üzerinden yurtdýþý borçlanmasý ödenmesi emekli aylýðýný da artýracaktýr.
Yurtdýþý borçlanmasý yaparak emekli olanlar Türkiye’de Sosyal Güvenlik Destek Primi’yle çalýþýrlarsa emekli maaþlarý kesilmez. Yurtdýþý borçlanmasý yaparak emekli olanlar Türkiye’de þirket ortaðý olarak ya da kendi adýna bir iþyeri açarak ticaretle uðraþmalarý durumunda emekli olduklarý için Bað-Kur primi ödemezler ayrýca 29.02.2016 tarihinde yapýlan yasal deðiþiklik ile maaþlarýndan yüzde 10 oranýnda kesilen SGDP de kesilmez.
Ancak, yurtdýþý borçlanmasý yoluyla Türkiye’den emekli aylýðý baðlananlarýn, tekrar yurt dýþýnda yabancý ülke mevzuatýna tabi çalýþanlar, ikamete dayalý bir sosyal sigorta ya da sosyal yardým ödeneði alanlarýn aylýklarý, tekrar çalýþmaya baþladýklarý veya ikamete dayalý bir ödenek almaya baþladýklarý tarihten itibaren kesilmektedir.
