Modern Türk edebiyatýnda derin izler býrakan merhum þair Cahit Zarifoðlu’nun günlüklerden oluþan ‘Yaþamak’ adlý önemli bir kitabý var. Kitap, þairin hayat ve sanat hakkýndaki görüþlerinin yaný sýra, dünya ve ahlak meselelerine dair çarpýcý bakýþ açýlarý içerir. Ýþte bu günlük ile ayný adý taþýyan ve Zarifoðlu’nun hayatýndan kesitler sunan ‘Yaþamak’ adlý tiyatro oyunu hafta baþýnda ilk kez perde açtý.
Çetele Kültür Sanat'ýn yapýmcýlýðýnda Ferah Tiyatro tarafýndan sahneye uyarlanan oyun, ünlü þairin okul yýllarý, arkadaþlýk ortamý, babasýyla olan iliþkileri, edebiyat çalýþmalarý ve militarizm ile alakalý düþüncelerine dair ipuçlarý sunuyor izleyiciye.
ÞAÝRÝ BEKLERKEN
Zordur, biyografiye dayalý oyun sahnelemek. Hele ‘kahramanýnýz’ bir þair ise zorluk katmerlenir; O zarif ve arifane dünyaya nüfuz edebilmek, o renkli bahçeden kokular, ýþýk huzmeleri devþirmek zahmet ve rikkat ister.
Neyse ki oyunun yazarý Behruz Firuzmand ve yönetmen Hakan Güneri akýllýca bir manevrayla, ‘tek kiþilik’ Cahit Zarifoðlu portresi sunmak yerine, iþin içine, þairin yakýn çevresinden üç arkadaþýný dahil ederek, flaþbekler ve þimdiki zaman eþliðinde, iç içe geçen paralel kurguyla bu zorluðun altýndan büyük oranda kalkmayý baþarmýþlar. Kah þair giriyor devreye, kah arkadaþlarý ve ortaya anlaþýlmasý pek de güç olmayan bir ‘portre’ çýkýyor; Ahlakçý, olduðu gibi görünen, ilkeli, çalýþkan ve düþünceli bir þair… Oyunda, Cahit Zarifoðlu’nun geliþini bir tren garýnda bekleyen ve bu bekleyiþ esnasýnda okul hatýralarýný yad edip birbiriyle tatlý tatlý didiþen üç arkadaþ var. Sahnenin yan tarafýnda vagon/ev olarak tasarlanmýþ bölümde ise Cahit Zarifoðlu dünyasýnýn kozalarý örülmektedir.
Doðrusu dizelerden tanýdýðým þairi (oyun bile olsa) sahnede mümkün olabildiðince hissetmeye çalýþmak, farklý bir deneyim oldu. Dramaturjisini genel olarak baþarýlý bulduðum ‘Yaþamak’ta Zarifoðlu rolünü üstlenen yönetmen Hakan Güneri, belli ki, metni içselleþtirmiþ ve ortaya bir hayli sempatik, coþkulu, hayata dönük bir þair portresi çýkarmýþ.
Öte yandan, Yaþamak’ta ahengi bozan unsurlar da var. Neler mesela? Bir tiyatro oyununda ‘kahramanýn’ (baþrol oyuncusunun) mimik ve jestleri, yüz ifadeleri seyirci ile psikolojik temas açýsýndan önemlidir. Oyundaki Cahit’in gür saçlarý ve kaba sakallarý yüzünden doðrusu bu temasýn gerektiðince saðlanabildiðini düþünmüyorum. Üstüne üstlük, (baþrol oyuncusunun) sahnenin en saðýna (hatta biraz geriye doðru) konumlandýrýlmasý da bu temassýzlýðý arttýrýyor. Yetmedi, oturduðu koltuk itibariyle de þairin ‘profil’den görünmesi, sahne tasarýmýnýn yeniden ele alýnmasý gerektiðini iþaret ediyor.
Yaþamak’ta gerçekliði bozan bir baþka unsur ‘askerlik’ sahnesinde ortaya çýkýyor. Oyunun ortasýnda bir yere ‘yapýþtýrýlýp geçiþtirilmiþlik’ hissiyatý yaratan söz konusu sahnede þairin militarizm ile ilgili görüþleri var. Projeksiyonla duvara yansýtýlan Amerikan askerleri ve gerçek cephe görüntüleri murad edilen etkiyi uyandýrmýyor. Paravanýn ardýndan gölge halinde yansýyan tombulca askerin ses tonu ve sivil kýyafeti de (bu bir ironiyse þayet), þairin askerlikle ilgili anlatýlarýný güçlendirici bir etkiye sahip deðil. Bu arada, oyunun en etkili ve aksiyoner sahnelerinden biri ise þairin kitap yayýnlatma çabalarýnýn anlatýldýðý bölümler. O bölümün samimiyetinde, baþrol oyuncusunun ‘vagon/oda’sýndan çýkýp sahnenin orta bölümlerine doðru gelmesinin ve fiziksel olarak seyirciye yakýnlaþýyor olmasýnýn payý var.
CÜPPENÝ ÇIKAR ÖYLE GEL
Yaþamak’ta baba-oðul iliþkileri de önemli yer tutuyor. Cahit Zarifoðlu, eve ‘üvey anne’ getiren babasýný affetmiyor. Üstelik hakimlik mesleðindeki ‘cübbeli baba’ figüründen nefret ediyor. ‘Benim kanunlara saygým vardýr. Cübbeni çýkar öyle gel, iki erkek gibi konuþalým’ diyor. Bu didiþme oyunda birkaç yerde yer alýrken, vakti zamaný geldiðinde babanýn ölümü üzerine þairin döktüðü iki damla gözyaþý, tatmin edici bir hesaplaþma/affetme ya da piþmanlýk duygusu olarak (hýzlý geçiþ yüzünden) seyirciye iþlemiyor.
Velhasýl, müzik ve ýþýk geçiþlerinin yaný sýra bizce, yukarýda bahsettiðimiz dramaturji ve sahne tasarýmý unsurlarýnda yapýlacak küçük rötuþlar, genel olarak baþarýlý olan Yaþamak’ý daha da izlenir hale getirecektir. Oyuncular Hakan Güneri ve Behruz Firuzmand baþta olmak üzere Mehmet Güler, Hale Üstün ve Serdar Dinçel tek tek baþarýlýlar.
Bu arada tek perdelik Yaþamak’ýn yarýn Ali Emiri Kültür Merkezi'nde, 23 Mart'ta ise Eyüp Kültür ve Sanat Merkezi'nde tiyatroseverlerle buluþacaðýný da hatýrlatalým. Þimdiden iyi seyirler.
