Yeni kitabýnýn tanýtýmý için Ýstanbul’a gelen ünlü Fransýz doktor Pierre Dukan, zayýflama diyetinde üç bitkisel desteðe dikkat çekti: Meksika chia tohumu, konjak ve Japonlarýn ‘tofu’su. Size chia tohumuyla ilgili araþtýrma sonuçlarýný anlatacaðým. Bakalým ne kadar etkili?
Geçen hafta yazýlý ve görsel basýnda dikkat çeken haberlerden biri de zayýflama diyeti önerileri tartýþýlan ünlü Dr. Pierre Dukan’ýn yeni yazdýðý kitabýn tanýtýmý için ülkemize yaptýðý ziyaret ve basýna verdiði röportajlardý. Dr. Dukan, baþlýca üç bitkisel desteðe dikkat çekiyor; Meksika chia tohumu, konjak ve Japonlarýn ‘tofu’su.
‘Nasýl zayýflarým?’ sorusu insanlarýn zihinlerinde önemli bir yer iþgal ediyor. Ticari açýdan bakýldýðýnda, ‘zayýflama ürünleri’ her yýl tekrar tekrar karþýmýza çýkarýlan popüler bir gündem, yani ‘dejavu’. Hatta birileri çýkýp kanserin ilacýný buldum dese bile basýnda ancak zayýflamayla ilgili bir gündemin altlarýnda yer bulabileceðine inanýyorum. Üç hafta önceki yazýmda bu yýl ülkemizdeki zayýflama tutkunlarýna pazarlanan bir çay formülü ve olasý risklerinden bahsetmiþtim. Bir bilim adamý olarak benim Dr. Dukan’ýn önerilerinin etkinliðiyle ilgili deðerlendirmem, doðal olarak, söz konusu etkinliklerin ne derecede bilimsel araþtýrmalarla desteklenebildiðidir.
ADAÇAYI TÜRÜNÜN TOHUMLARI
Chia tohumu aslýnda Meksika ve Guatemala gibi orta Amerika ülkelerinde yetiþen bir adaçayý türünün (Salvia hispanica) tohumlarý. Bitkinin lokal ismi olan ‘salba’ dikkatimi çekti ; ülkemizde bazý adaçaylarý ‘þalba’ ya da ‘çalba’ olarak adlandýrýlýr. Bitkinin tohumlarý bitkisel omega-3 bakýmýndan zengin; yani alfa-linolenik asit (ALA) taþýyor. 25 gramýnda 4.4 gram ALA ve 9.4 gram diyet lifi bulunuyor. ALA aslýnda sýklýkla tükettiðimiz bitkilerin tohum ve yaðlarýnda da var. Keten tohumu, soya yaðý, ceviz ve semizotu gibi ALA zengini sebzelerin özellikle kalp hastalarýnda olumlu etkilerinden yazýlarýmda bahsederim. Ama özne zayýflama ve Dr. Dukan olunca insanlar bu yýl chia tohumlarýnda umut arayacaklar gibi görünüyor. Ayný geçtiðimiz yýllarda altýn çilek gibi ithal ürünlerde ya da Samandað biberinde olduðu gibi.
Chia tohumlarýyla beslenen tavuklarýn etlerinde (açýk ve koyu renkli etleri) ALA oraný artarken doymuþ yað oranýnýn düþtüðü ve kümesteki hayvanlarýn beden kitlesinin azaldýðý gözlemlenmiþ. Sýçanlar üzerinde yürütülen bir baþka çalýþmada ise chia tohumu ve yaðýnýn kan lipit deðerlerinde ve hücre-dýþý yað içeriðinde azalma saðladýðý, yüksek lif içeriðine baðlý olarak doygunluðu artýrarak kilo vermeyi kolaylaþtýrýcý olarak yararlý olabileceði düþünülmüþ.
Deney hayvanlarý üzerinde gözlemlenen bu etkilerin insanlar üzerinde ne derecede tekrarlanabileceði ABD’de yürütülen bir baþka araþtýrmanýn konusu olmuþ. Bilimsel tasarýmda klinik çalýþmada aþýrý kilolu veya obez 90 saðlýklý bireye (beden kitle indeksi 25 kg/m2 üzerinde, kadýn ve erkek, 20 ile 70 yaþlarý arasýnda) 12 hafta süresince normal beslenme diyetlerine ilave olarak günde 2 defa 25’er gram chia tohumu (toplam 50 gram) ya da plasebo (etkisiz ürün) uygulanmýþ. Süre sonunda kilo kaybý, kan lipit deðerleri, kan þekeri, kan basýncý, vücut ödemi (serum C-reaktif protein, plazma sitokinleri) gibi parametrelerdeki deðiþimler izlenmiþ. Yapýlan deðerlendirmede chia tohumu verilen bireylerin kan serumunda ALA deriþimindeki belirgin yükselmeye raðmen izlenen biyokimyasal deðerlerde (kan lipit, trigliserit, glikoz) ve ödem parametrelerinde belirgin bir düþme saðlayamadýðý, bireylerde kilo verdirici etkisi bulunmadýðý sonucuna varýlmýþ.
SEMÝZOTUNDAN YARARLI DEÐÝL
Diðer taraftan, Kanada’da 20 gönüllü (aþýrý kilolu, 56 yaþ üzeri) birey üzerinde yürütülen bir klinik çalýþmada 12 hafta süresince 30-40 gram chia tohumu ya da buðday kepeði (plasebo) uygulanmasýyla kilo verdirici bir etki gözlenemediði, ancak kalp-damar risklerinde (kan basýncý, C-reaktif protein) belirgin bir azalma saðlanabileceði bildirilmektedir.
Geçen yýl açýklanan bir baþka çalýþmada ise 24 hafta boyunca kýsýtlý kalori diyeti uygulanan aþýrý kilolu/obez 58 tip-2 diyabet hastasýnda chia tohumunun etkinliði izlenmiþ. Bir gruba süre boyunca Chia tohumu verilirken diðer gruba (plasebo) yulaf gevreði verilmiþ. Sonuçta kan þekeri, kan basýncý veya diðer kan deðerlerinde belirgin deðiþim gözlenemediði ancak fazla belirgin olmayan bir kilo kaybý saðlanabildiði bildiriliyor.
Sonuç olarak, chia tohumu zayýflama tutkunlarý için yeni bir umut mu? Ne derece etkili olacak? Göreceðiz! Bence semizotu ya da cevizden daha yararlý deðil.
