Tıp literatüründe ‘Artritis’ iki Yunanca kelimeden oluşuyor; artro ve itis, yani eklem ve iltihap. Bir veya daha fazla eklemde genellikle ağrı ve hareket kaybına yol açan önemli bir sağlık sorunu. Nedenleri farklı olsa da benzer şikayetlerle seyreden yüzün üstünde artrit tipi tanımlanmış. En çok bilinenler osteoartrit ve romatoitartrit. Mevcut tedaviler sadece şikayetleri gidermeye yönelik, maalesef; ağrı kesiciler, iltihap gidericiler ve steroitler. Ancak bu ilaçların uzun süreli kullanımı ile ortaya çıkan yan etkiler gerçekten hastalara “Kırk katır mı, kırk satır mı” dedirtecek cinsten. Mide kanamasına varan mide-bağırsak sorunları, kalp-damar sistemi sorunları ve etkinin giderek yetersiz kalması bu yan etkilerden bazıları. Bu durumda daha güvenilir olduğu düşünülen bitkisel ilaçlar tercih ediliyor. Ancak gerçekten etkili mi, yoksa psikolojik olarak mı etkili gibi hissediliyor? Bunu anlamanın tek yolu, şüphesiz, bilimsel araştırmalar.
Bu konuda son yılların en çok dikkati çeken mucize bitkilerinden biri olan zerdeçal kökü ve köklerindeki etkili bileşeni olan kurkuminoitler eklem iltihabında etkinliğini değerlendirençok sayıda deneysel ve klinik araştırma bulunuyor. Yeni yayımlanan bir meta analiz çalışması mevcut araştırmaları bilimsel yöntemlerle karşılaştırmalı olarak inceleyerek sonucu değerlendirmiş.
Araştırmacılar zerdeçal üzerinde çeşitli kaynaklarda şimdiye kadar yayımlanmış onbinikiyüzdoksanüç (10.293) çalışmayı belirli kriterlere göre inceleyerek yeterli kaliteye sahip sekiz klinik araştırma değerlendirilmek üzere seçilmiş [not: deneysel ve deney hayvanı çalışmaları hariç tutulmuş, sadece yeterli sayıda hasta üzerinde yürütülenrandomizeklinik çalışmalar incelenmiş]. Değerlendirme sonucu en az sekiz ile oniki hafta (2-3 ay) günde bin miligram (1000 mg) standardize edilmiş zerdeçal özütü kullanılması hastalarda ağrı ve iltihaplanmaya bağlı şikayetlerde dikkati çeken bir azalma sağlanabildiği tespit edilmiş. Etkinin iltihap-giderici (antienflamatuvar) ilaçlar kadar (diklofenak, ibuprofen) kadar güçlü olduğu bildiriliyor.
Peki ne derecede güvenli. Uzun süreli toksisite değerlendirmelerinde herhangi bir olumsuz etki gözlemlenmemiş. Ancak çok yüksek miktarlarda kullanıldığında (8-12 gram) ishal ve bulantı gibi şikayetler görülebiliyor. Yine bu şekilde yüksek miktarlarda kullanılmasının anemik bireylerde demir eksikliğine yol açabileceği bildiriliyor (hepsidin proteinini baskılayarak ve demirler şelat oluşturarak).
Önemli olan husus, zerdeçalın vücutta emilim sorunu. Yani zerdeçal kökünü doğrudan tüketerek yeterli etki sağlayabilmek mümkün değil. Bu bakımdan yüksek emilim gösterebilen özel patentli özütlerle hazırlanan kapsüllerin kullanılması gerekiyor.
Bir süre önce akademisyen bir dostumun artrit ağrısı şikâyeti olan annesine zerdeçal kapsül kullanmasını önermiştim. Hafta içinde kendisi annesinin şikayetlerinin belirgin bir şekilde hafiflediğini ifade ederek teşekkür etti.
