Eþlerden birinin veya ikisinin “Zor kiþilik” olduðu evlilikler hakkýnda bir dizi yazý yazacaðým. Çünkü zor kiþilik sýfatý kullanabileceðimiz insanlarýn baþkalarýyla iliþkilerinde sorunlarýn çýkmasý daha yaygýn. Üstelik bu zor kiþilerle, onlara zor demeyi gerektiren özelliklerini dikkate almadan iliþki kurduðumuzda, yýkýcý bir çatýþma neredeyse kaçýnýlmaz.
Kimlere zor kiþilik diyeceðiz?
Zor kiþilik; bir grup normalden belirgin sapmýþ kiþilik özelliðinin bir araya geldiði kiþiler için kullanýlan gündelik dilin ifadesidir. Psikiyatri ve psikoloji literatürü bu kiþileri “Kiþilik bozukluklarý” kategorisinde görür.
Benim iþleri daha basitleþtiren bir önerim var. Mizaç özelliklerini spektrumal düþünürsek aþýrý uçlarda olan olumsuz özelliklerimiz bizi zor kiþi haline getirir. Örneðin; oldukça cimri, cimri, parayý yerli yerinde kullanan, savurgan, aþýrý savurgan diye bir sýnýflama yaptýðýmýzda, oldukça cimri olmak veya oldukça savurgan olmak kiþiyi “Zor kiþi” haline getirir.
Baþka bir örnek daha vereyim. Aþýrý düzenli, düzenli, yerli yerinde düzen yapan, daðýnýk, aþýrý daðýnýk þeklindeki spektrumal daðýlýmda aþýrý uçlarda olmak kiþiyi zor hale getirir. Aþýrý düzenli olmak da, aþýrý daðýnýk olmak da baþkalarýyla birlikte yaþamayý zorlaþtýrýr.
Esas zorluk oluþturan, bir kiþide birden fazla aþýrý mizaç özelliðinin ayný anda olmasýdýr. Örneðin mükemmeliyetçilik, düzenlilik ve esnek olamamanýn aþýrý hallerinin ayný anda bir kiþide olmasýna “Obsesif kiþilik” denir. Kendini üstün görme, beðenilme beklentisi ve baþkalarýnýn duygularýna empati gösterememe hallerinin aþýrý boyutta ve ayný anda olmasý kiþiyi “Narsist kiþilik” yapar.
Evliliklerde zor kiþilikler
Eðer zor tarafýmýz narsist olmak, obsesif olmak, aþýrý içe dönük olmak, aþýrý þüpheci olmak, aþýrý kýskanç olmak, aþýrý kaygýlý olmak, aþýrý kötümser olmak þeklinde ise eþ iliþkisinin etkilenmesi neredeyse kaçýnýlmaz.
Sevdiðimiz veya evli olduðumuz kadýn/erkek “Zor kiþilik” olarak adlandýrýlmayý hak ediyorsa, bu zor kiþilik özelliklerinden dolayý da sorunlar yaþýyorsak ne yapmalýyýz? Hemen size bir kitap önerisinde bulunayým. Ýletiþim Yayýnlarýndan yayýnlanan “Zor kiþiliklerle yaþamak” adlý kitap size yardýmcý olabilir. Ben de kendi tarzýmla ve klinik örneklerle size yardýmcý olmaya çalýþacaðým.
Zor eþe karþý dört seçenek
Zor kiþiliði olan eþler evlilik yardýmý almakta ve kendilerini zor kýlan þeyi deðiþtirmek için çaba göstermede pek istekli olmayabilirler. Bu durumda diðer eþ için kabaca dört seçenek kalýyor. Birinci seçenekte; uzaklaþmak, köþesine çekilmek, boþanmak var. Ýkinci seçenek, savaþmak þeklinde. Meseleye haklý haksýz düzleminde bakýp, çatýþmaya bodoslamasýna girmek. Üçüncü seçenekte zor kiþiye teslim olmak, ona aþýrý uyum saðlamak, onun istediðine boyun eðerek çatýþmaktan kaçýnmak var. Dördüncü seçenek ise zor kiþinin kiþilik özelliklerini dikkate alarak iliþkiyi düzenlemek.
Her bir seçeneðin kendince olumlu ve olumsuz yönleri var. Boþanmak bir seçenek ama bir dizi zorluklar getiriyor. Zor kiþinin sevilen yönleri de olabilir. Duygusal baðýnýz devam ediyor olabilir. Boþanmakla hayatýnýz daha “iyi” hale gelip gelmeyeceðine bakmak gerekiyor. Boþanmadan evin içinde paralel yaþam kurmak genellikle kötü bir seçenek. Ýkinci seçenek sürekli çözümsüz çatýþmalar getirdiði ve deðiþime kapý aralamadýðý için iyi seçenek deðil. Eþe aþýrý uyum saðlamak ise sizin özgürlüðünüzü ve sizi siz yapan þeylerin elinizden alabildiði için iyi seçenek deðil. Dördüncü seçeneðin ise bir dizi avantajý var. Olup bitenleri anlamanýzý ve anlamlandýrmanýzý saðlýyor. Kendinizi korumak için akýllý stratejiler imkaný veriyor. Hatta zor eþi yönetme imkanýný da mümkün kýlýyor.
