Uzmanlar, ceza ve ödül tehdidi altýnda kalan beynin farklý çalýþtýðýný ve bu tehdit altýnda yapýlan tercihlerin “biyolojik” nedenlere dayandýðýný söylüyor.
“Yarýn benimle Johns Hopkins buluþmaný istiyorum. Bana açýk kalp ameliyatý yapmaný istiyorum. Sana yardýmcý olmak için ceza ve ödüllere baþvuracaðým. Ameliyatta ölürsem arabana el konulacak (ceza). Yaþar ve iyileþirsem yeni bir araban olacak (ödül)” cümlelelerinin ve “Yukarýdaki ceza ya da ödül ameliyatý yapmanýza yardýmcý olabilir mi? Tabii ki hayýr” sorusu ve cevabýnýn sahibi Psikolog Becky A. Bailey...
Elvan bir süredir jimnastiðe gidiyor. Kayýt olduðu okula farklý yaþ gruplarýndan gelen öðrenciler var. Kimileri biraz küçük yaþlarda. “Bugün yüzme dersinde çok iyi olursan sonra hamburger yemeye gideriz” diyen de oluyor “Hareketleri iyi yapmazsan fena olur” diyen de. Basketbol dersine dalýp çocuðuna ve arkadaþlarýna “davranýþlarý konusunda uyarýda bulunan” veli de olmuþ... Tüm bunlar, benim çocuklarý büyütürken farkýnda olarak ya da olmayarak ödülü ve cezayý nerede, nasýl bir motivasyon aracý olarak gördüðüme dair “iðneyi kendime batýrmam” için güçlü araçlar oldu. Farkýnda olmak önemli ama baktým iþ bununla bitmiyor. Baþucu kitaplarýmdan biri saydýðým Bailey’nin Sevmek Kolay Eðitmek Zor’una göz attým yeniden. Bakýn bu kez neler buldum. Çocuklarýmýzdan çoðunlukla hazýrlýklý olmadýklarý davranýþlarý talep ettiðimizi söyleyen Bailey, “Ceza ve ödül yöntemini disiplin için kullanmanýz halinde çocuklarýnýzýn doðru davranmalarý için gerekli olan yetileri öðretmekte baþarýsýz olursunuz” diyor.
Sevginin gücü
Araþtýrmalarýn ceza almak ya da ödül kazananamak tehdidi altýnda olan beynin farklý iþlediðini gösterdiðini anlatan psikolog yazar, satýrlarýna þöyle devam ediyor:
“Bu tehdit altýnda beyin can damarlarýna fazla kan akýþý saðlarken yüksek bilinç merkezlerine az kan akýþý saðlar. Beyin hayatta kalma mücadelesi veren konuma geçtiðinde ise planlama, örnek gösterme, bilgi alma, yaratýcýlýk, verileri sýnýflandýrma ve sorun çözme konularýnda beceri gösteremez.”
Yani ödül-ceza durumunda yaþananlar biyolojik bir duruma dönüþüyor. Tehdit altýnda olan çocuklarýn tercihlerini belirleyen de bu biyolojik süreç oluyor. Zamanla bu yaklaþýmýn deðiþime direnen sorunlara yapýcý çözüm bulmaktan yoksun çocuklar yarattýðýna iþaret eden Bailey’nin önerisi ise þu:
“Sevginin gücü ile çocuðunuzun hatalarýndan ders almasýna yardýmcý olmak için ceza ve ödül yöntemine baþvurmak yerine sebep-sonuç iliþkisi kurma yöntemine geçmeniz gerekir.”
