Çocuk baþ etmekte zorlandýðý stresli yaþam olaylarý ile karþý karþýya kalýrsa, zihni baþ etme mekanizmalarý geliþtirir. Bu baþ etme mekanizmalarý genellikle zihinseldir. Çünkü gerçek dünyada bir güce sahip olmayan ve deðiþim yapamayan çocuk, gerçek dünya yerine kendi zihninde ve algýlamasýnda deðiþiklik yapar. Kural basittir: Deðiþtiremediðin dýþ dünyayý algýlamaný deðiþtir. Bu iç dünya mekanizmalarý çocukluk döneminde iþe yarar ama eriþkin dönemde kendisi sorunlara yol açar.
Çocuklarýn en sýk kullandýklarý zihinsel baþ etme mekanizmalarý; hayal kurma, aþýrý uyuma, dalýp gitme, aðrý ve acýyý hissetmez hale gelme, zihinde hayali kahraman yaratma ve oyuncu kimlikler yaratma þeklindedir. Þimdi klinik çalýþmalarýmda sýkça örneklerini gördüðüm bu baþ etme mekanizmalarýný sizler için açýklamaya çalýþayým.
Acý çeken çocuk gerçeklikten kaçmak için en fazla hayal kurar. Hayalinde bir dünya yaratan çocuk, kontrol edemediði ve rahat olmadýðý bir dünya yerine, kendisinin iyi ve güçlü olduðu zihinsel dünyada yaþamaya baþlar. Çocuk gün içinde bir kenara çekilerek saatlerce hayal kurar hale gelir. Yaratýlan fantastik dünya genellikle bilim kurgu filmleri gibidir. Bu çocuklar dýþ dünyaya ve diðer çocuklarýn dünyasýna ilgi göstermez hale gelirler. Büyülü iç dünya zamanla gerçek fizik dünyadan daha cazip hake gelir.
Çocuklarýn yaþadýklarý stresten kaçmalarýnýn sýk yollarýndan biri de aþýrý uyumaktýr. Uyku stresten kaçýþ yollarýndan biridir. Stres karþýsýnda bazý insanlar uyuyamaz hale gelirken bazý insanlar aþýrý uyurlar. Çocuklarýn bir kýsmý korkudan uyuyamaz hale gelirken, bazý çocuklar yaþadýklarý acýdan kaçmaya yarayan zombi tarzýnda uyurlar. Bu uyuma stratejisi ergenlik döneminden sonra zaman zaman 16 saat uyumaya sebep olabilir.
Çocuklarýn gerçek dünyadaki stresten kaçma yollarýndan biri de dalýp gitme þeklindedir. Kopma þeklinde tanýmlayacaðýmýz bu halde çocuk ne tam olarak uyur ne de bilinçli haya kuruyordur. Sadece bulunduðu zaman ve mekândan kopuyordur. Bazen bu boþluklar donmuþ olma gibidir. Hiçlik halidir. Çocuða ne oldu diye sorulduðunda “hiçbir þeyi hissetmediði bir hal yaþadýðýný” söyler. Çocuk için hiçlik acý çekmekten iyidir.
Gerçek hayatta acý çeken çocuklarýn baþ etme mekanizmalarýndan biri de hissizlik geliþtirmeleridir. Örneðin dövülen bir çocuk dayaðýn acý vermediði bir zihinsel hale gelmeyi baþarabilir. Acýyý hissetmemeyi beceren çocuklar bir dönem sonra kendilerini kesmeye, bedenlerini çizmeye, bedenlerine sivri cisimleri batýrmaya baþlayabilirler. Tüm bunlar çocuðun acýyý hissetmez hatta beden acýsýndan rahatlamaya geçtiðini gösterir. Eðer gerçek acýdan kaçamýyorsan acýyý hissetmez þekilde bir dayanýklýlýða ulaþmak akýllýca deðil mi?
Gerçek hayatta acý ve zorluklarla baþ demeyen çocuklar zihinde baþ etmek için zihinde süper kahramanlar veya özel yetenekleri olan kiþiler yaratýrlar. Örneðin insanlarýn düþüncelerini okuyan birini çýkararak dünyayý daha kestirilebilir bir yer haline getirilebilirler. Bazen çocuklar doða üstü güçler yaratarak onlarý yanýnda koruyucu olarak görebilirler.
Çocuklarýn baþ etme stratejilerinden biri de rol yapan kimlikler üretmeleridir. Örneðin neþeli bir kimlik üreterek her þey yolundaymýþ gibi davranabilirler. Bazen tacize uðrayan bir çocuk kaçamayacaðýný anladýðý zaman olup bitene uyum saðlamýþ gibi görünen bir kimlik çýkarabilir.
