Ukrayna ve Suriye arasýnda nasýl bir iliþki var sorusu birçok cevabý içinde barýndýrýyor. Bizi ateþin ortasýna yerleþtiren, bu iki ülkenin geçmiþ on yýlý ve belki gelecek on yýllarý.
Osmanlý ve Lehistan'ýn zayýfladýðý dönemde Rusya'nýn hakimiyetine giren Ukrayna, 1922'de SSCB'ye dahil oldu. Kendilerini Ruski deðil Rusin diye tanýmlayan Ukraynalýlar aslen Slav ailesine mensuplar. Buna raðmen Ukrayna ulus inþasý gösterilen gayret Sovyet döneminde yaþananlardan kaynaklanýyor.
Bir tarafta Rus yanlýsý Ukraynalýlar, diðer tarafta ise Ukrayna'nýn Rus etkisinden kurtulup baðýmsýz bir ülke olmasýný isteyen (Avrupa yanlýsý) Ukraynalýlar var.
Kültürel Ayrýþma
Ukrayna'daki temel ayrýþma, kültürel farklýlýklar üzerine kurulu. Ülkenin rotasýný Brüksel'e mi yahut Moskova'ya mý yönelteceði tartýþmasýnda dil ve din gibi iki temel kültürel unsur belirleyici.
Ukrayna'nýn Batýsý ve Doðusu arasýnda var olan dil tercihleri (Ukraynaca-Rusça) ve kilise farklýlýklarý siyasal zeminde de kendilerini gösteriyor. Ülkenin batýsýnda Katolik Kilisesi, doðusunda Ortodoks Kilisesi hâkim.
Ortodoks kilisesinin Moskova'ya baðlý olmasýnýn Kiev'in ulus inþasýný güçleþtirdiði gerekçesiyle Ýstanbul'daki Fener Rum Patrikhanesinden destek istenmiþti. Böylece Kiev Ortodoks Kilisesi Poroþenko'nun ulus inþasý planlamasýna göre resmen ilan edilmiþti.
Ukrayna Baðýmsýz Devletler Topluluðundan 2014 yýlýnda ayrýldý. Oysa 1991'de Rusya-Ukrayna-Belarus üçlüsü SSCB'den kalan çekirdek topluluktu.
Ukrayna'nýn doðusundaki Donbas bölgesi maden yataklarý itibariyle Avrupa'nýn 4. Büyük havzasý. Rusya sýnýrlarýna dayanan bu bölgedeki nüfus ve kültürel etkisini avantaja çeviren Moskova, vatandaþlýk verdiði halkýn topraðýný da kendisine dahil etmiþti. Kültürel yatkýnlýðýn ilhaka çevrildiði bu sürece AB sessiz kalmýþ ve rotasýný Batý'ya çeviren Kiev'e destek vermemiþti.
11-12 Ekim 1986, bir dönüm noktasýydý. ABD Baþkaný Reagen ve SSCB Baþkaný Gorbaçov Ýzlanda'nýn baþkenti Reykjavik'te bir araya geldi. Bu zirve adeta soðuk savaþýn bitiþini ilan ediyordu. Birbirine sözler veren taraflar nükleer silahlarýn kýsýtlanmasý ve karþýlýklý sýnýrlara saygý temelinde uzlaþtýlar. Uzlaþma SSCB'nin çözülme sürecine katký saðlayacaktý. Yapacaðý reformlar için Batý'dan destek alan Gorbaçov, 1991'e giden süreci yönetmek için zaman kazanýyordu.
Soðuk Savaþ bitti, ABD galip geldi. Rusya büyük çözülmeden yýllar sonra Putin'le yeniden sahaya döndü ve küresel bir aktör olarak hem Karadeniz'de hem de Akdeniz'de varlýðýný tescilledi.
Taraflar birbirlerine verdikleri sözleri unuttular ve birbirlerinin sinir uçlarýna basmaya baþladýlar. NATO eski Doðu Bloku ülkelerini üye yapmaya baþlamýþ ve Baltýk'ta üslerini artýrýyor. Rusya ise Çin'le partnerliðini artýrmýþ ve enerji avantajýný kullanarak Avrupa'ya baský yapmakta.
Suriye'de yani Doðu Akdeniz'deki limanlarý ve üsleri ile yerleþik hale gelen Rusya, Karadeniz'de ve Azak'taki ataklarý ile meydan okuyor.
Gerilim Hattýnda Türkiye Ne Söylüyor?
Türkiye Kýrým'ýn ilhakýný kabul etmediði gibi Ukrayna ve Rusya arasýndaki gerilimin halli için gayret gösteriyor. Montrö kazanýmý geçtiðimiz asýrda Karadeniz'in huzurunu saðlamýþtý. Karadeniz'in bir savaþ gölüne dönüþmesi, kýyýdaþ ülkelerin huzurunu kaçýracaðý gibi Boðazlar üzerindeki baskýyý da artýracaktýr.
Ukrayna halkýnýn ABD ve Rusya arasýnda heba olmamasý için Ankara'nýn gayret gösterdiði bir gerçek. Ukrayna'nýn her iki etkiden baðýmsýz bir þekilde kaderini tayin etme ve baðýmsýzlýk mücadelesi vermesi iþin en doðrusu olacaktýr.
Ukrayna'nýn NATO üyeliði reel politiðe aykýrý görünüyor. Bugünlerde NATO'nun yükselen sesi ve Moskova'nýn verdiði cevaplar Putin-Biden görüþmesinin diðer gündemlerini de belirleyecek.
Batý ittifaký için Polonya ne anlama geliyorsa Rusya için Ukrayna o anlama gelmektedir. Taraflarýn Reykjavik'i hatýrlamalarý þart. Üstelik birbirlerini çevreleme politikasýnýn doðurduðu riskler dünyanýn geleceðini tehdit etmekteyken ...
Ukrayna halkýnýn kaderi NATO'yu ve Rusya'yý sýnýrlarýna davet eden içerideki davetkârlara mý býrakýlacak yoksa birlikte ulusal birliklerini kendileri mi tayin edecekler? Yahut buradan yeni bir soðuk savaþ mý ortaya çýkacak?
Ukrayna-Suriye hattýný belirleyici sorulara hangi yanýt verilirse Türkiye'yi belli ki uzun yýllar meþgul edecek ve ateþ çemberinin ortasýnda tutacak.
