Esasýnda "Baðýmsýz Yönetim Kurulu Üyeliði" yurtdýþýnda oldukça yaygýn olan þirketlerin farklý deneyim ve vizyonerliði bünyesinde harmanlayarak yeni atýlýmlar yapmasýna ve fýrsatlarý kovalamasýna, istihdam ve ekonomiye deðer katmasýna sebebiyet veren bir uygulamadýr.
Ülkemizde de Türk Ticaret Kanunu ile birlikte, þirketlere yönetim kurullarýnda baðýmsýz üye bulundurma imkaný getirildi. Bu þirketlerin geliþimi, büyümesi, ve farklý alanlarda yatýrým ve istihdam yapmasýnýn önünü açan önemli bir uygulama oldu.
Türk Ticaret Kanun'una göre baðýmsýz yönetim kurulu üyeliði yasal bir zorunluluk olmamakla birlikte Sermaye Piyasasý Kanun'una göre halka açýk þirketlerde bu zorunludur. SPK tarafýndan yayýmlanan Kurumsal Yönetim Tebliðinde de yönetim kurulu içerisindeki baðýmsýz üye sayýsý toplam üye sayýsýnýn üçte birinden az ve her durumda baðýmsýz üye sayýsý ikiden az olamayacaðý düzenlenmiþtir. Artýk bir çok sayýda þirkette karþýmýza baðýmsýz yönetim kurulu üyeleri bulunuyor. Þirketin yönetim kuruluna þirketin ve hissedarlarýn dýþýndan atanan üyedir. Diðer yönetim kurulu üyelerin aksine þirketin icrasýnda temsil ve ilzamýnda bulunamazlar Þirketin ortaða deðil ve olamazlar.
Þirketlerin objektif, yapýcý, þirket çýkarlarýný gözetecek, farklý tecrübe ve bakýþ açýsý ile yatýrýmlarý deðerlendirecek, kamusal ve toplumsal dengeleri gözetebilmelerini saðlamasý amacýyla baðýmsýz yönetim kurulu ihdas edilmiþtir.
Her ne kadar SPK mevzuatý bu yönde bir zorunluluk getirmiþ olsa da diðer yasal düzenlemelerde bu konuda boþluklar olduðu görülmektedir. Özellikle hukuki ve mali sorumluluk çerçevesinde bir yasal boþluk bulunmaktadýr.
5510 Sayýlý Sosyal Sigortalar ve Genel Saðlýk Sigortasý Kanunu'nun 88. maddesinde "SGK primleri ve diðer alacaklarý haklý bir sebep olmaksýzýn bu kanunda belirtilen sürelerde ödenmez ise tüzel kiþiliði haiz iþverenlerin þirket yönetim kurulu üyeleri de dahil olmak üzere üst düzeydeki yönetici veya yetkilileri ile kanuni temsilcileri iþverenleri ile birlikte müþtereken ve müteselsilen sorumludur" denilmektedir. Yerleþik Yargýtay kararlarýna göre, anonim þirketlerin ödenmemiþ prim SGK prim borçlarýndan þirkette, SGK ile ilgili iþ ve iþlemleri yapmaya yetkili olan veya muhasebe finansman konusunda yetkilendirilmiþ kanuni temsilciler sorumlu tutulmaktadýr.
6102 sayýlý Türk Ticaret Kanunu 365. maddeye göre, anonim þirketler yönetim kurulu tarafýndan yönetilir ve temsil olunmaktadýr.
6183 sayýlý Amme Alacaklarýnýn Tahsil Usulü Hakkýnda Kanun'un mükerrer 35. maddesinde "tüzel kiþilerin mal varlýðýndan tamamen veya kýsmen tahsil edilemeyen veya tahsil edilemeyeceði anlaþýlan amme alacaklarý, kanuni temsilcilerin þahsi mal varlýklarýndan bu Kanun hükümlerine göre tahsil edilir" denmektedir.
Bu hükümler Türk Ticaret Kanunu hükümleri ve anlayýþý ile çeliþmektedir. Çünkü Ticaret Kanunu ile kurumsallaþma ve þeffaflaþma özendirilmekte, profesyonel yönetim kurulu üyeliðine geçilmekte, hatta yönetim kurulu üyelerinin sorumluluk alanlarý belirlenmekte ve yetkilendirilmektedir. Örneðin, mali iþler, finans, üretim, satýn alma, idari iþler vb. görevler yönetim kurulu üyeleri arasýnda paylaþtýrýlabilmektedir. Bütün bunlara raðmen þirketin tüm yönetim kurulu üyelerinin müþtereken ve müteselsilen sorumlu tutulmasý açýklanamamaktadýr.
Esasen þirketin Baðýmsýz Yönetim Kurulu üyeleri Sermaye Piyasalarý Kurumu Kanununa atanan ve temsil ve imza yetkisi olmayan üyedir. Baðýmsýz yönetim kurulu üyelerinin icracý olmayan üyelerden olmasý sebebiyle özel yükümlülüðü bakýmýndan icracý yönetim kurulu üyelerinden farklý bir sorumluluk rejimi olmasý gerekmektedir.
Baðýmsýz yönetim kurulu üyelerinin icrai yetkileri bulunmadýðýndan, sorumluluklarýnýn kaynaðý, þirkete iliþkin operasyonel faaliyetler deðil, yalnýzca TTK'nýn ,SPK 'nýn ve ilgili mevzuatýn kendilerine yüklediði yönetim ve gözetim görevlerini yerine getirmektir.
Daha önce de birkaç kez yazýlarýmda dile getirmiþtim. Þirkette temsil ve imza yetkili olmamasýna raðmen þirketin kamusal yükümlülüklerinden, borçlarýndan sorumlu tutulduðu da görülebilmektedir. Vergi, Sosyal Güvenlik ve Diðer Mevzuatta yer alan yönetim kurulu üyelerinin hukuki ve mali sorumluluðundan dolayý ciddi sýkýntýlar yaþanýyor. Kamusal bir görev yürütmesine ve þirketin doðrudan yönetim ve kararlarýnda etkili olmayan baðýmsýz yönetim kurulu üyelerinin þirket borçlarýndan sorumlu tutulmasý oldukça hatalý ve yatýrýmlarýn önünde bir engeldir. Özellikle þirketlerde kurumsallaþma ve þeffaflaþma bakýmýndan önem arz eden baðýmsýz yönetim kurulu üyelerinin Sermaye Piyasalarý Kurumu Kanununa atanmasý ve temsil ve imza yetkisi olmadýðýna bakýlarak vergi ve sosyal güvenlik mevzuatýnda mali ve hukuki sorumluluklarýnýn bulunmadýðý açýk bir þekilde düzenlenmelidir.
