Özellikle büyük marketler, kurduklarý kartel ile vatandaþýn kanýný emmeye devam ederken sahaya giren; yeni, büyük ve güçlü oyuncu sayesinde oyunun kurallarý yeniden yazýlacak gibi görünüyor. Pandemi döneminde soðan fiyatlarý üzerinden oynanan oyunu bozmak üzere konumlanan Tarým Kredi Kooperatiflerinde pazartesiden itibaren yeni bir dönem baþlýyor. Tarým Kredi Kooperatif Marketlerinde 30'un üzerinde temel tüketim ürününde indirime gidildi. "Makarna, un, salça, pirinç, bulgur, mercimek, nohut, fasulye, þeker, ay çiçeði yaðý, zeytinyaðý, tavuk ürünleri, tam yaðlý süt, yarým yaðlý süt, yumurta, peynir, tereyaðý, bal, zeytin, çay, Türk kahvesi, patates, kuru soðan, karpuz, kavun, çamaþýr deterjaný, bulaþýk deterjaný, çamaþýr suyu, sývý sabun, peçete, rulo havlu, kolonya ve bebek bezi"nde indirimler yapýlacak... Ayrýca, Et ve Süt Kurumu tarafýndan temin edilecek et ürünlerinde de %30'a varan oranlarda bir düzenleme gelecek...
**
Þimdi özellikle serbest piyasayý ve piyasanýn arz-talep dengesiyle düzenlenmesini savunanlar bu uygulamaya temkinli yaklaþýyor. Daha açýk söylemek gerekirse devletin bu alanda bir aktör olmasýna kategorik olarak karþý çýkýyorlar. Ýktisat tezleri çökmesin diye kendi kendilerine tekel oluþturmuþ olan marketlerin kurduðu mafyatik düzene teslim olalým istiyorlar. Arkadaþ 5 marketin anlaþarak fiyat belirlemesi belirlenen fiyattan düþük satan marketin tehdit almasý 'serbest' piyasa mýdýr? O halde, piyasayý regüle edecek gerçekçi düþük fiyatýn ilan edilmesi mi müdahale oluyor?... Yahu asýl müdahale, bugün 5'li market düzeninin dayattýðý fiyatlar ve yaþattýðý arz sýkýntýsý. Serbest piyasaya bak. Gidiyorsun raftan iki paket þeker alacaksýn. Malum aþure kazaný kaynatýlacak. Marketteki görevli 'olmaz' diyor, iki paket alamazsýn. E hani 'serbest' ti piyasa kardeþim. Parasýný versen bile satmýyor adam yani. Hatta arzý daraltýp piyasayý yükseltmek için meyveyi/sebzeyi denize döküyor. Vatan haini. Bu þartlarda kimse kusura bakmasýn ama hükümet eli kolu baðlý oturup duramazdý. KDV indirimleri yoluyla fiyatlarý aþaðýya çekmeye çalýþtý. Fakat açgözlü satýcýlar, düþürülen KDV oraný kadar zam yaparak bu indirimlerin vatandaþa ulaþmasýný engellediler. Ama bu son hamleden kaçýþ yok. 30'un üzerinde temel tüketim maddesinde yapýlacak çeþitli oranlarda indirimle rekabet etmek durumundalar. Tarým kooperatifinin 5 TL'ye sattýðý makarnaya 15 TL fiyat basamayacak artýk bu marketler. Piyasa otomatik olarak regüle edilmiþ olacak...
**
Bütün iktisat teorisi tartýþmalarýný bir kenara býrakarak devletin, vatandaþý lehine piyasaya yaptýðý bu müdahalenin desteklenmesi gerektiðini düþünüyorum. Sadece bu tür kooperatifler de deðil. Bakýn mesela Ekrem Ýmamoðlu'nu pek çok konuda en sert eleþtirenlerden biriyim. Ama hakkýný teslim etmek lazým ki, Ýstanbul Büyükþehir Belediyesi'nin 'Kent Lokantalarý' konsepti çok önemli bir seçenek. Sadece tek baþýna uygun yemek çýkaran bir tesis olmanýn ötesinde piyasayý düzenleyici bir iþlevi de var. Benzer þekilde tabldot usulü çalýþan pek çok lokantanýn fiyat düzenlemesini saðladý. ÝBB Halk Ekmek de öyle. Hatta bu sýrada belki bütün ilçe belediyeleri, uygun koþullardaki bir ya da iki ekmek fýrýnýyla kendi sakinlerine, Halk ekmek benzeri bir seçenek sunarak fýrýncýlarýn haksýz ve aðýr fiyatlarýný baskýlayabilirler. Neden yapmadýklarýný anlamýyorum. 5 TL bir ekmek için çok acýmasýz bir fiyat. (Ekmek fiyatý 4 TL diyecekler. Ýstedikleri semtte istedikleri fýrýna birlikte gidip fiyatlara beraber bakalým. 5 TL...) Neyse bu þartlar altýnda ilçe belediyelerinin ekmek üretimi yapmamasý büyük eksiklik. Bence buna da çalýþýrlarsa çok baþka bir tablo ile karþýlaþabiliriz...
