Diaspora hayatý

Ýsrail devletinin kuruluþuna giden süreçte, Avrupa'da Yahudilerin ticaret yaparken Hýristiyanlarca tehlike olarak görülüp ticaretin dýþýna sürülmeleri sonucu, o dönemdeki ekonomik zorluklardan faydalanarak tefecilik yaparak zenginleþmeleri ve bunun sonucu olarak yönetimde etkinleþmeleri çok önemli. Bu sayede hem ekonomik olarak güçlenmiþ hem de Vaat Edilen Topraklara yerleþmeleri için gerekli olan siyasî kararlarý aldýrmýþlar. Diðer taraftan bu durum Avrupa ve Rusya'da anti-semitizmin ortaya çýkmasýna sebep olmuþ, bu da Vaat Edilen Topraklara gitme sürecini beslemiþ.

2000 yýllýk diaspora hayatý, Akdeniz, Doðu Avrupa, Anadolu ve Arap yarýmadasýnda sürmüþtür. Gaon adlý Yahudi önderleriyle benliklerini korumuþlar. Avrupa'ya gidenler Hýristiyanlarýn baskýsýyla gettolarda kapalý yaþam sürdüler. 1290'da Ýngiltere'den tamamen kovulmalarý gündeme geldi. 15. yüzyýlda Almanya'nýn bazý þehirlerinden, 16. yüzyýlda Fransa'dan sürüldüler. Birçok Yahudi de 'dönme' olarak, Hýristiyan gibi kendilerini göstererek kaldý. 17. yüzyýlda Yahudiler Ýngiltere'ye tekrar kabul edildi. Amsterdam Baþ Hahamý Menasseh Ben Ýsrail'in kayýp on Ýsrail kabilesiyle ilgili Ýsrail'in Umudunda, Yahudiler dünyanýn bir ucundan diðer ucuna yayýlmadýkça Mesih'in geleceði kehanetinin gerçekleþmeyeceðini savunmasý, Ýngiltere'nin Yahudileri geri çaðýrmasýnda kullanýldý. 16-17. yüzyýlda Saray Yahudi'si sýnýfý ile yönetimi yönlendirdiler. 18-19. yüzyýlda maddî ve siyasî güçlerinin doruðuna ulaþtýlar. Rotschild, Goldsmith gibi Ýngiltere yönetiminde etkili Yahudi hanedanlarý oluþtu. Bu dönemde Cromwell ve Püritenlerden büyük destek aldýlar.

Yahudilik, Yahudi insanlarýn dini iken Siyonizm, liderleri ve katýlýmcýlarýnýn Yahudileri diðerlerinden ayrý bir ýrk görüp 1917 Balfour Deklarasyonu ile ortaya atýlan Yahudilerin Ulusal Vataný kavramý ýþýðýnda, yerli Araplarýn elindeki Filistin'e politik varlýk olarak Yahudileri yerleþtirme fikridir. Ortodoks Yahudiliði, Mesihçi Siyonizm yani Yahudileri ruhsal açýdan etkileyip kutsal topraklarda yeniden bir araya getirmektir. 1871'de Alman birliðinin kurulmasý Avrupa'da milliyetçilik akýmlarýný, bu da Yahudi aleyhtarlýðýný þiddetlendirdi ve bu da Yahudi ulusal bilincinin doðmasýna neden oldu. Siyonizm, Yahudilerin kurtularak anavatanýna geri dönmesidir. Diasporayý ayakta tutan bu olmuþtur.

Siyonizm, Hz. Süleyman'ýn kutsal mabedi (Beyt Hamiktaþ) inþa ettiði Kudüs'teki dað Sion'dan gelir. Siyonizm'in dinî, politik ve kültürel parçalarý olduðunu belirten Alan R. Taylor, Siyonizm'in amacýný 'çaðdaþ politik milliyetçilik anlayýþý çerçevesinde Yahudi kimliðinin yeniden oluþturulmasý' diye açýklar. Politik Siyonizm'in geri dönüþ sloganýnýn kullanýlarak Normalleþme ve Diasporanýn reddine dair modernist programlar konusunda dindar Yahudilerin desteðini kazandýðýný, bunun da entegrasyonun halk açýsýndan problemleri, hiziplerin birleþmesi ve kültürel iddiacýlýk gibi konularla daha fazla ilgilendirildiði hâlde Yahudiliðin bir yönü gibi algýlandýðýný açýkladýðýný belirtir. Ýþçi Siyonizm Birleþik Siyonist Ýþçi Partisi-MAPAM, Dinsel Siyonizm Dinci Ulus Partisi-MÝFDAL, Genel Siyonizm 1850'den bu yana Filistin'e göç, Ýsrail ordusu, Likud ile temsil edildiði belirtilir.