Erdoðan'ýn Irak ziyaretinin bölgedeki yansýmasý dikkat çekti. Kalkýnma Yolu projesine Türkiye ve Irak dýþýnda Körfez ülkelerinin de destek olmasý Irak'ýn istikrara kavuþmasý için önem taþýyor.
Ankara için terörü bitirecek ve Irak'la ticaret hacmini artýracak projenin faydalarý çok fazla. Baðdat yönetimi ise bu süreçte IKBY ile arasýndaki sorunlarý azaltacak ve merkezi otoriteyi güçlendirecek.
Projeyi destekleyen Körfez ülkeleri için Irak'ta istikrar demek Tahran ve Þam arasýndaki iliþkiyi etkileyecek. Böylece Ýran etkisindeki Suriye liderine Arap olduðu hatýrlatýlmak isteniyor.
Erdoðan'ýn Irak seferi güvenlik, enerji, ticaret, ulaþtýrma ve su krizi gibi baþlýklarý kapsadý. Ýsrail-Ýran gerilimine denk gelen bu ziyaret bölge hakkýndaki ender pozitif haberler arasýnda yerini aldý.
Irak'ýn iþgali sonrasýnda ortaya çýkan istikrarsýzlýðýn temelinde merkezi otorite-yerel otorite çatýþmasý yatmakta. Üstelik Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi içindeki ayrýþmalar da baþka aktörlerin ülkeye müdahalelerine kapý aralýyor. IKYB'nin (Talabani) Ýran ve ABD arasýnda yaþadýðý gelgitler ve KDP (Barzani) liderliðine karþý çatýþmacý tutumu dikkatleri çekmekte. Açýkçasý Irak'ta etnisiteye ve mezheplere dayanan, güya demokrasi getireceði söylenen anayasanýn sonuçlarýný görmekteyiz. Komþumuzdaki bu sürecin dikkatle izlenmesi karþýlaþabileceðimiz sorunlara karþý dikkat etmemizi söylüyor.
Anayasa Gündemi...
23 Nisan 1920'de açýlan Büyük Millet Meclisi resepsiyonu siyasette yumuþama görüntülerine sahne oldu. Gazi Meclisin çatýsý altýnda buluþan siyaset dünyasý Erdoðan-Özel görüþmesi üzerinden yumuþadý.
Meclis Baþkaný Numan Kurtulmuþ'un anayasa görüþmeleri için siyasi partilere yapmýþ olduðu çaðrý ne derece etki edecek göreceðiz. Ancak tartýþmanýn merkezine oturan 1921 Teþkilat-ý Esasiye Kanunu bildiðimiz manada bir anayasa deðil. 1876 tarihli Kanun-ý Esasi'deki padiþahýn yetkileri 2. Meþrutiyet sonrasý sýnýrlandýrýlmýþtý. 1921 Teþkilat-ý Esasiye Kanunu ise savaþ koþullarýnda mevcut anayasayý ilave maddelerle geniþletmiþti.
1921 anayasasý bugünkü anlamda hiç demokratik olmadýðý gibi zannedildiði gibi yerel yönetimlere muhtariyet verildiði de pek gerçekçi deðildir. Teþkilat-ý Esasiye Kanunu'nda Vilayet, Kazâ, Nahiye gibi idarenin basamaklarý yer alýr. 11. maddede geçen ifade zaman zaman Kürt siyasi hareketine tarihsel bir referans olarak gündeme getirildi. Maddenin orijinal hali þöyle: "Vilâyet, mahallî umurda mânevi þahsiyeti ve muhtariyeti haizdir. Harici ve dahili siyaset, þer'i, adlî ve askerî umur, beynelmilel iktisadî münasebat ve hükümetin umumi tekâlifi ve menafii birden ziyade vilâyata þâmil hususat müstesna olmak üzere Büyük Millet Meclisince vazedilecek kavanin mucibýnce Evkaf, Medaris, Maarif, Sýhhiye, Ýktisat, Ziraat, Nafýa ve Muaveneti Ýçtimaiye iþlerinin tanzim ve idaresi vilâyet þûralarýnýn salâhiyeti dâhilindedir."
16. Maddede ise " Nahiye mahallî umurda mânevi þahsiyeti ve muhtariyeti haizdir" ifadesi geçer. O dönemde belli bir ticaret ve ulaþým havzasýndaki yer alan bölgeye (köy-mezra topluluðuna) Nahiye (Bucak) adý veriliyordu.
1921 anayasasý savaþ koþullarýnda gerçekleþtiði için göz ardý edilen Umumi Müfettiþlik bölümü önemlidir. M. 22.- Vilâyetler, iktisadi ve içtimai münasebetleri itibariyle birleþtirilerek, umumi müfettiþlik kýtalarý vücuda getirilir. M. 23.- Umumi Müfettiþlik mýntakalarýnýn umumi surette asayiþinin temini ve umum devair muamelâtýnýn teftiþi, Umumi Müfettiþlik mýntakasýndaki vilâyetlerin müþterek iþlerinde ahengin tanzimi vazifesi umumi müfettiþlere mevdudur. Umumi müfettiþler Devletin umumi vazaifiyle mahallî idarelere ait vazaif ve mukarreratý daimî surette murakaba ederler.
O günkü koþullarda bölgede yaþanabilecek asayiþ sýkýntýlarý hesaba katýlmýþ ve güvenlik meselesi vurgulanmýþ. 1924 anayasasýnda ise muhtariyet ifadesi kalkmakla birlikte bazý hadiselerden ders çýkarýldýðý görülmüþtür.
(M.86.- Harb halinde veya harbi icabettirecek bir vaziyet hudusunda veya isyan zuhurunda veyahut Vatan ve Cumhuriyet aleyhinde kuvvetli ve fiilî teþebbüsat vukuunu müeyyit katî emarat görüldükte Ýcra Vekilleri Heyeti müddeti bir ayý tecavüz etmemek üzere umumi veya mevzii idarei örfiye ilân edebilir ve keyfiyet hemen Meclisin tasdikýna arzolunur. Meclis idarei örfiye müddetini indelicap tezyid veya tenkis edebilir. Meclis müçtemi deðilse derhal içtimaa davet olunur. Ýdarei örfiyenin fazla temadisi Meclisin kararýna mütevakkýftýr. Ýdarei örfiye, þahsi ve ikametgâh masuniyetlerinin, matbuat, müraselât, cemiyet, þirket hürriyetlerinin muvakkaten takyit veya taliký demektir. Ýdarei örfiye mýntakasiyle bu mýntaka dâhilinde tatbik olunacak ahkâm ve muamelâtýn sureti icrasý ve harb halinde dahi masuniyet ve hürriyetlerin tarzý takyit ve taliký kanunla tesbit olunur.)
Bugünkü anayasa tartýþmalarýnda sistem içinde görülen aksaklýklar ve yüksek yargýdaki sorunlar giderilebilir. DEM Parti çizgisinin terörle iliþkisi devam ettiði sürece, üstelik Türk Bayraðý ve Ýstiklal Marþý gibi ortak deðerlere saldýrýlarý sürdüðü müddetçe, yerel yönetimlere özerklik taleplerinin tartýþýlamayacaðýný þimdiden söyleyebiliriz.
Meclis Baþkaný Kurtulmuþ, saygýnlýðý ve tecrübesi ile merkez siyasetin aktörlerini ikna ederek ancak büyük çoðunluðun desteklediði, sivil toplum kuruluþlarýnýn ve aydýnlarýn da görüþlerinin alýnacaðý bir anayasa sürecinin mimarý olabilir.
