16 Haziran günü, komþu Ýran'da Cumhurbaþkanlýðý seçimi yenilenecek.. Hasan Ruhanî, 4'er yýllýk 2 dönem C.Baþkanlýðý'nýn son günlerinde..
Yeni C. Baþkanlýðý seçiminin adaylarýnýn kim ve seçimin nasýl olacaðý konusu, oldukça ilginç bir çizgi takip etti.. Bir hayli tartýþmalý bir adaylar tablosu da ortaya çýktý.. En güçlü adaylardan birisi olan Ali Laricânî gibi önceki Meclis Baþkaný bile veto edildi..
Ve son anda, Ýnkýlap Rehberi Ali Khameneî , adaylarý belirleyen 'Þûrâ-y'ý Nigehbân' (Gözetleme Þûrâsý) isimli, geniþ yetkili hukukçular kurumuna, 'reddedilen adaylarýn yeniden gözden geçirilmesi' talimâtýný verdi.. Bu da tabloyu daha bir ilginç noktaya getirdi.
Eski C. Baþkanlarýndan Ahmedînejad, kendisinin adaylýðýnýn reddedilmesi halinde, önce 'seçimi kanunî saymayacaðýný' açýklamýþtý. Þimdi ise, veto edilince, 'oy vermeyeceðini açýkça söylüyor ve taraftarlarýný da oy vermemeye' çaðýrýyor. Bu da, seçimlere katýlýmýn oldukça düþük olacaðý, hatta yüzde 30'larda kalacaðý iddiasýný güçlendiriyor.
Yani, her halükârda, sýkýntýlý bir berzahtan geçiyor, Ýran.. Ve, Amerikan Baþkaný Biden'ýn ise, Ýran'la 40 yýllýk gerilimli döneme, yeni bir siyaset uygulayacaðý sanýlýyor.
*
Bu konuya girmeden önce, Milâdî-1979 baþýnda Þahlýk rejiminin devrilmesinden bu güne, geçen 42 yýla kýsaca göz atmak gerekiyor.
*
Bütün dünyayý hayrete býrakan 'Allah'u Ekber'nidâlarýndan baþka silahý olmayan yoksul, mustaz'af (yani, zayýf deðil; haklarý gasp edildiði, zorla ellerinden alýndýðý için zayýf duruma düþürülmüþ) halk kesimlerini, on milyonlarý harekete geçiren Ýmam Rûhullah Khomeynî rehberliðindeki Ýslâm Ýnkýlabý Hareketi', 150 bine yakýn kurban vererek; 42 yýl önce Þah M. Rýza Pehlevî'yi ülkeyi terk etmeye ve 57 senelik Pehlevî Hanedaný'ný ve 2500 yýllýk bir geçmiþten gelen Þahlýk rejimi anlayýþ ve geleneðini de devirmeye muvaffak olmuþtu.
*
*
Bizde, Osmanlý Hanedâný'nýn sona erdirilmesinden sonra, sadece üstteki yönetici kadrolar deðiþmiþ, devlet yönetim mekanizmasý bütünüyle, yeni rejime baðlanmýþtý.
Ýran'da 1979 baþýnda olan ise, çok daha farklýydý. Bir sistem, ordusuyla, mahkemeleriyle, polis ve sair resmî silahlý güçleriyle, eðitim sistemi ve okullarýyla, kanunlarýyla, sendikalarýyla ve sosyal hayatýn hemen bütün örgütlü kuruluþ ve güç odaklarýyla çöküvermiþti.
Þah gitmiþti, Þahlýk sistemi çökmüþtü; (bugün 85 milyon olan, ama o zamanki nüfusu itibariyle 35 milyonluk) bir ülke karmaþa ve kaosa sürüklenmeden nasýl ve hangi otorite ile korunabilecekti.
Ýþte o zaman, o kitleleri belli bir disiplin altýnda tutabilen güç, -beþerî planda-, Þah'ý yenilgiye uðratan bir kimse ve de þia mezhebinde bir 'müctehid' olan Ýmam Khomeynî'nin karizmatik þahsiyetiydi.
*
Evet, Þahlýk sistemi bertaraf edilmiþti, ama, bir inkýlap hareketini elde tutmak ve baþarýya ulaþtýrmak, o inkýlabý gerçekleþtirmekten daha çetindi.
Üstelik de, o zaman 79 yaþýnda olan Ýmam Khomeynî, daha önce hiç devlet idaresinde bulunmamýþ bir yaþlý 'molla' olarak, medreselerde öðrendiði ve öðrettiði, -kendisinin baðlýsý olduðu- 'Þia/Caferiye veya 12 Ýmam mezhebinin anlayýþ ve ölçülerine göre bir Ýslâmî Hükûmet modeli oluþturacaktý. Ama, bu nasýl olacaktý?
*
Ýnkýlabýn üzerinden 1 yýl geçmekteyken, bir anayasa hazýrlanmýþ, referanduma sunulmuþ ve yeni rejimin adý 'Ýran Ýslâm Cumhuriyeti' olarak belirlenmiþ, ilk cumhurbaþkaný olarak da Ebû-l'Hasan Beni Sadr seçilmiþti.
Ama, henüz yeni sistem kurulamamýþken, Irak Baas rejimin baþýndaki Saddam Huseyn, 22 Eylül 1980 günü, gün ortasýnda, baþkent Tahran'ýn Mehrâbâd Havaalaný da dahil, petrol rafinerileri, limanlar, Hurremþehir, Abâdân gibi büyük þehirler, askeri üsler aðýr bombardýman altýnda devre dýþý býrakýlmýþ ve bir yýldýrým savaþýný baþlatývermiþti.
Saddam, bu savaþýn bir haftada biteceðini bildirmiþti, dünyanýn bütün emperyal ülkelerinin liderlerine..
Ama, bu savaþ 8 yýl sürecek ve iki taraftan en azýndan 1 milyon insan hayattan çekilecekti.
*
Ýçeride ise, Amerikancý-marksist bir silahlý mücadele örgütü olan 'Mücahidin-i Halk Teþkilatý'nýn kanlý eylemleri giderek yükseliyor, ulemânýn Murtezâ Mutahharî, Muhammed Mufatteh gibi en seçkin beyinleri süikastlerde katlediliyordu.
Ýnkýlap Hareketi'nin Ýmam Khomeynî'den sonraki en etkili ismi olan Muhammed Huseyn Beheþtî ise, bir toplantýdayken, 10 kadar Bakan ve 27 m. vekili olmak üzere 72 çalýþma arkadaþýyla birlikte, parçalanmýþtý. Ýçerdeki savaþ, cephelerdekinden de çetindi.. Hâþimî Refsencanî vurulmuþ, günlerce komadan sonra hayata dönmüþtü. Seyyid Ali Khameneî, bir mescidte vaaz ederken, bir teyibe yerleþtirilen bombanýn patlamasýyla aðýr yaralanmýþ ve haftalar süren bir komadan, sað kolunu kullanamaz halde çýkmýþtý.
Cumhurbaþkaný Benî Sadr'ýn, 'Mücahidin-i Halk'la iþbirliði yaptýðý anlaþýlýnca, Ýmam Khomeynî tarafýndan cumhurbaþkanlýðýndan azledilmiþ, o da gizlice Fransa'ya kaçmýþtý. Yerine Cumhurbaþkaný seçilen Muhammed Ali Recaî ve onun baþbakaný Muhammed Cevad Bâhuner henüz vazifeye geliþlerinin üçüncü ayý bile dolmadan, Baþbakanlýk'taki bir toplantýya, Ülke Güvenlik Genel Sekreteri'nce konulduðu sonra anlaþýlan bir bomba sonuna hayattan çekilmiþlerdi.
Ve, cebhelerden,1 günde 3-4 bin kadar askerin cenazelerinin geldiði bile oluyordu..
(Bu konuya gelecek yazýda da devam edelim, inþaallah..)
*
