Ýran'ýn en fazla korktuðu cümle ile baþladým yazýya. Ýran, hep Turan oluþumundan kendisine tehdit olarak bahsetti. Azerbaycan'a ve Ýran'ýn ciddi sayýda Türk kökenli vatandaþlarýna bakýþ açýsý da bu nedenle titiz oldu.
Ýran'da yaþayan Türkler ayrýca analiz konusu açýkçasý; tek renkli ve tek fikirli bir yapýdan bahsetmemiz mümkün deðil.
Ýran vatandaþlýðý, Ýran kimliðine dayanan bakýþ açýsý hakim yapýda. Esasýna bakarsanýz, bu iyi bir durum! Etnik kimlik politikalarýnýn dünyaya faydasý olmadýðýný giderek daha net anlýyoruz. Irkçý yaklaþým ise daha da tehlikeli. Ýran'ýn esas devlet anlayýþý ise Fars milliyetçiliðine dayalý olduðunu inkar edemiyor.
Meseleye bakýþ açýsýný Ýran deðiþtirirse, kendisi için de ciddi çýkar yakalamýþ olurdu. Ýran kendi içindeki Türklük bakýþ açýsý ile olaylara bakan vatandaþýna farklý yöntemlerle eziyet ettiði de bilinen durumdur. Günlerdir Karabað savaþýna destek veren, Azerbaycan'ýn yanýnda yer alan Türk kökenli vatandaþlara mahkeme kararlarý ile ceza verdiðine dair medyada haberler yayýldý.
Tabii baþka taraftan ise Ýran'da yaþayan Türklerden, Ýran destekli videolar çekip yayýnlamakla da, esasýnda gayesini meydana çýkarýyor. Türklerin yapýsý tek renkli deðil, tekrar etmekte fayda var. Eðer 30 milyondan fazla bir nüfusun hepsinin "Turan" diye bir fikir yapýsýna sahip çýkacaðýný düþünürsek, ciddi hataya yol açarýz.
Dolayýsý ile bazen Ýran Türklerinden bahsederken, sanki bir anda ayaklanýp Turan yönetimine ters tokat atacak yapý olarak bahsedenlere katýlamýyorum!
Ýran Türklerini de, bu gibi konularda ateþin önüne atmamakta yarar vardýr.
Tabii ki iþin içinde mezhep üzerinden olaya bakan Türklerin olduðunu da bir tarafa not edelim. Bazýlarý "Türk Türk'tür" ve "Türkler, olayý mezhep üzerinden düþünmez" derse de, realite baþka gerçekleri de bize göstermektedir. Doðrudur, bir kesim var ki milliyetçi duygularý çok yüksektir.
Milliyetçi gruplara bakýldýðýnda da, tek renkli yapýnýn olmadýðý açýktýr. Amerika, Ýsrail ile iyi iliþkiler arzu edenler de var, Türkiye-Azerbaycan hattý üzerinden gelecek inþasýný düþünenlerde.
Sonuncu kýsým en fazla tutuklanan, en fazla mahkemelere çýkarýlanlardýr. Ve en fazla yurtdýþýna kaçmak zorunda kalanlar da, esasen bu zeminden çýkanlardýr.
Ýran'ýn Azerbaycan'la gerilimi paralelinde çýkan seslere baktýðýmýzda ise Ýran'ýn Azerbaycan içerisindeki ideolojik baðý olan mezhep ortaklarýnýn sesi Ýran'da yaþayan milliyetçi Türklerin sesinden daha fazla çýktý. Bunun esas sebeplerinden birisi de, Ýran'da Türklük bilincine sahip vatandaþýna uyguladýðý baskýnýn aðýr ve acýmasýz olmasýdýr.
Bu durum da bana, Sovyetler Birliði'nin metot ve yöntemlerini hatýrlattý.
Ýran, Sovyetler Birliði'nin hatasýný yapmaya devam ediyor. Oysa Farslarýn tarihinde bile Türklerle ortak devlet kurmuþ olmasý, Ýran'ýn þimdiki yöneticilerine daha parlak gelecek inþasý için yol haritasý sunmaktadýr. Turan fikri neden Ýran'ýn kabusuna dönüþtü, tabii ki adalet için bu da irdelenmelidir. Milliyetçi duygular, olaðanüstü güzel duygulardýr lakin baþkasýnýn rahatýný bozacak düþmanlýk tohumunun dikilmemesine özen gösterilmelidir. Tüm bu duygular karþý tarafýnda milli hissiyatýný depreþtiriyor ve bu defa ihtilaf oluþuyor. Oysa gelecek inþasý düþmanlýktan deðil, birliktelikten ve karþýlýklý saygýdan geçer. Ýran'ýn Türk dünyasý ile iliþkilerine biraz da bu noktadan bakmasý lazým. Bakabilir mi? Zor!
Lakin bu coðrafyanýn geleceði, adalet ve istikrarla aydýnlanýr. Ýran'ýn Turan veya Türk dünyasý fikrinden korkmamasý için ise oradaki Türklerin bu konudaki tutumu, pozisyonu ile mümkün olur. Devlet nezdinde etkin olan Türk kökenli aydýnlarýn, devlet adamlarýnýn, din alimlerinin rolü ileride daha fazla ehemmiyet kesp edecektir.
Ve tabii ki Ýran, kendi içindeki vatandaþlarýna kulak vermek zorundadýr. Ermenistan'a duyduðu sempati kadar kendine mezhep beraberliði yaptýðý vatandaþlarýna duymamasý, mezhep konusunda bile samimiyet durumunu sorgulattýrmaktadýr. Sünni Kürtler ve Araplarýn da Tahran'ýn bu dayatmacý tutumundan rahatsýz olduklarý açýktýr.
Ýran, Türk dünyasýna karþý koymak yerine ona yanaþýrsa, korktuðu Turan fikrinin bir o kadar korkulacak yanýnýn olmadýðýný anlayacaktýr.
Tabii Ýran ahalisinin hatýrý sayýlýr ölçüde nüfusunun Türk olduðunu unutmazsa ve giderek artan Fars milliyetçilik duygusu ile olaya bakmaya devam ederse yalnýzlaþýr ve halen kontrol altýna alabildiði vatandaþlarýnýn itirazlarýný giderek daha fazla ve yüksek sesle duyacaðýný da hesaba katmak zorundadýr.
