Karabað kurtuluþ savaþý ile baþlanan yeni Kafkasya gerçekleri Ýran'ýn da gerçek yaklaþýmýný masaya yatýrdý.
Azerbaycan Ermenistan savaþýnda rotasýný Ermenistan üzerinden belirleyen Ýran uzun yýllar bunu inkar ediyordu. Karabað süreci Ýran'ýn gerçek politik tercihleri ile konuþma yapmasýna kapý açmýþ oldu.
Sýnýrda gerilim Ýran için yeni dönemde masadaki yeni durumdan kendine göre paye çýkartmak için devreye sokulduðu açýktýr.
Lakin burada Ýran'ýn tek baþýna hareket etmediðine dair iþaretler de fazlasýyla vardýr.
Türkiye'yi çevreleme yolu ile köþeye sýkýþtýrmak Batý ittifaký için elzem durumdur. Gerçi burada hangi Batý diyerek olayý okumamýz da þarttýr. Fransa'nýn tutumunu sadece Ermenistan üzerinden anlamýyoruz. Ýran üzerinden hep mevcut olan Fransa siyaset ekolünü de okumalarýmýza eklememiz gereklidir.
Ýran'ýn siyasi tarihi Fransýz rüzgarý ile zengindir. Ýster Pehlevi dönemi isterse Ýslam devrimi sürecinde hep Fransýz ekolü siyaset anlayýþýný görebiliyoruz. Ermenistan ile iran'ý yanyana getiren önemli aktörlerin biri de Fransa'dýr.
Kafkasya'ýn tarihine bakarsanýz frenkli seyyahlara sýkça rastlarsýnýz. Alexander Dumas'ýn gezi eserleri içerisinde Kafkasya bölgesinin karakteristiðini anlatan notlarýn olduðunu da bu vesile ile hatýrlatmýþ olayým.
Batýdan Yunanistan doðudan Ýran'ýn gerilim hevesli olarak meydana çýkmasý tesadüf olabilir mi?
Dünyanýn yeniden haritalarýn belirlenmesi sürecini yaþarken böyle provokatif tutumlarý hele hele devlet geleneði acem oyunlarý ile zengin Ýran açýsýndan bakýldýðýnda sýradan olay olarak okumak mümkün mü?
Ýran son günlerde Karabað'ýn özgürlük sürecine destek veren Türk kökenli kendi vatandaþlarýna da akýl tutulmasýný hatýrlatacak ölçüde cezalar verdiðine dair haberler devrede.
Ýran bu gerilim ile nasýl bir mesaj veriyor?
Batý ittifakýnýn hangi senaryosuna ben yaparým mesajý veriyor.
Peki bu tutum Ýran içindeki Türk kökenli vatandaþlarý nasýl etkiler?
Ýran'ýn bunca histerik provokasyonlarýna içeriden tepki oluþursa bu bölgesel istikrarý nasýl etkiler? Tabii hepsi cevabý aranan sorular.
Bir taraftan gerilim ile mevcut yeni konjonktürden kendince kazanarak çýkmak ister. Diðer taraftan kendi içindeki olasý itiraz içeriðini de bu yöntemle meydana çýkmasýný saðlamak ister. Bu durumda sovyetler birliðinin yaptýðý hatayý tekrarlar.
Ýran ordusu ile hareket yapar mý?
Sýcak gerilim arzu eder mi hele kendi bölgesinde.
Gidiþata bakýlýrsa Batý ile konjonktürel olarak çýkarlarý yan yana gelirse bu riski göze alýr gibi durmakta. Tabii süreç en fazla Ýran'ý etkiler.
Biraz caydýrýcý enstrüman geliþtirmek istiyor ama diðer taraftan da Türkiye'nin bölgesel güç olarak Kafkasya'nýn tamamýnda etkili güce dönüþmesinin de karþýsýna geçmek istediði açýktýr.
Ýran Türklerini de abartýsýz analiz etmekte yarar vardýr. Çünkü romantik hayalperest analizler gerçekten bazen uzakta konuþlanýr.
Ýran Türkleri bu gerilimin derinleþmemesi için çaba harcamalý. Yeni maceralar hem Ýran'ýn hem de bölgenin hayrýna deðildir.
Batý gibi Ýran da yeni durumu hazmetmekte zorlanýyor.
Ermenistan'ýn beyanlarý da Ýran'ý sakinleþtirmedi. Ýran bu savaþýn hiç bitmemesi Ermenistan Azerbaycan arasýndaki gerilimin ve düþmanlýðýn hep zinde tutulmasýna cidden büyük çabalar harcadý.
Þimdiki durumda sýcak savaþý pekiþtirmek ortamý oluþturmak isteyip eyleme o zaman geçer ki Ýran batýdan buna dair destek sözü alabilsin.
Þimdilik ise caydýrýcý enstrümanlarýný devrede sýcak tutacaktýr. Doðrudur Azerbaycan için Ýran Türklerinin nasýl pozisyon alacaðý da önemlidir. Çok etkili bir yapý. Yönetimde devlet içerisinde ciddi sayýda Türklerin olmasý bizi yanýltmasýn çünkü kendini Ýran'a ait hissedenlerin sayýsý ciddiye alýnacak kadar fazladýr.
Bu durumda hayalperest bakýþ açýsý ile yaklaþým yeni hüsran anlamý taþýr.
Evet Ýran yeni realiteyi kabul edene kadar sorun oluþturacaðý açýktýr. Bu masadan kendi çýkarlarýný savunarak kalkana kadar ise baþýmýz belaya soracaktýr. Ýsrail bahanesi giderek komik duruma sokuyor kendisini. Gerçek niyet ortada. Bu ekonomik yapýsý ile fazla ileriye gidemez doðru amma provokativ eylemleri ve acem oyunu ile yormaya devam ediyor.
Simdi yeni dönem aklýselim olmayý talep etmektedir. Savaþarak deðil konuþarak çözüm üretebilirsek bölgesel istikrar açýsýndan güzel sonuçlar verebilir.
Zor dönemdir hem de çok zor. Zinhar hata yapýlmamalý. Sükûnet ve aklýselim ile bu süreç yönetilirse kazanan bölge devletleri ve halklarý olur.
Ýran çok katmanlý siyaset anlayýþý ile sorun oluþturmaya devam ederse bunun en büyük zararý yine kendisine olacaktýr.
