Ýþçi ve iþveren iþ sözleþmesini Ýþ Kanunu'nda belirtilen yasal hükümler çerçevesinde her zaman feshedebilir.
4857 sayýlý Ýþ Kanunu'nun 18. Maddesine göre, otuz veya daha fazla iþçi çalýþtýran iþyerlerinde en az altý aylýk kýdemi olan iþçinin belirsiz süreli iþ sözleþmesini fesheden iþveren, iþçinin yeterliliðinden veya davranýþlarýndan ya da iþletmenin, iþyerinin veya iþin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadýr.
Yer altý iþlerinde çalýþan iþçiler, 6552 sayýlý Kanunla yapýlan düzenleme ile kýdem þartý aranmaksýzýn iþ güvencesi kapsamýndadýr.
Ýþ güvencesine iliþkin hükümlerle (iþ güvencesine iliþkin) koruyucu hükümler kapsama giren iþçiler açýsýndan iþverenlerin keyfi ve geçersiz nedenlerle fesihlerine bir sýnýrlandýrma getirilmiþtir.
Ýþ güvencesinin en önemli esaslardan birisi de, feshin geçerli bir sebebe dayandýrýlmasý hükmüdür.
Geçerli neden, "Ýþ Kanunu Md. 25'te derhal fesih için belirtilenler kadar aðýrlýklý ve önemli olmayan; ancak yine de iþyerinde iþin görülmesini ciddi biçimde olumsuz etkileyen bir sebeptir" ve "iþverenin fesih hakkýný iþçinin davranýþlarý, verimsizliði gibi kiþisel nedenlere veya iþyeri ve iþletmeden kaynaklanan iþ sebebiyle kullanýlmasý"dýr.
"Geçerli neden" kavramý hukuki bir süreç olup, iþveren tarafýndan makul ve geçerli bir sebep olmadan iþçinin sözleþmesine son verilememesi anlamýna gelmektedir.
Geçerli nedenler iþçinin yetersizliðinden, davranýþýndan veya iþyeri gereklerinden kaynaklanan sebeplerdir.
Ýþyerinden kaynaklanan geçerli sebepler iþyerinin dýþýndan ve içinden kaynaklanan sebepler olarak iki yönde deðerlendirilebilir.
Ýþ Kanunu'nun 18. maddesi uyarýnca, süreli fesih bildirimi ile yapýlan feshin geçerli kabul edilebilmesi için, iþverenin, diðer bazý sebepler yanýnda iþçinin davranýþýndan kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorunda olduðu hükme baðlandýðýndan, iþçinin herhangi bir davranýþýnýn, iþ sözleþmesinin feshi için, iþveren açýsýndan "geçerli sebep" mi, yoksa "haklý sebep" mi kabul edileceði önem kazanmaktadýr.
Ýþçinin davranýþý, iþverene Ýþ Kanunu 25. Maddesi uyarýnca haklý bir sebeple fesih imkâný tanýyan bir durum ise, iþ sözleþmesi bildirimsiz feshedilecektir. Geçerli sebeple yapýlan fesihlerde ise ise iþçi tazminat alabilecektir. Ancak, arabulucu ve yargý süreci sonunda geçerli sebep olmadýðý karara baðlandýðýnda iþçi iþine iade edilerek boþta geçen dört aya kadar ücret alacak ve ayrýca iþe baþlatýlmadýðý takdirde iþe baþlatmama tazminatý (4 ay – 8 aylýk) alacaktýr.
Ýþ sözleþmesinin geçerli bir neden ile feshedilmesi halinde,
* Fesih bildiriminin yazýlý olmasý,
* Sebebinin açýk ve kesin biçimde belirtilmesi gerekmektedir (ÝþK/19).
Bu þekilde hem yazýlý hem de açýk ve kesin þekilde fesih nedeninin belirtilmesi, ileride iþçi tarafýndan açýlabilecek bir davada, feshin Ýþ Kanunu anlamýnda geçerli sayýlýp sayýlamayacaðýnýn belirlenmesi bakýmýndan ispat kolaylýðý saðlayacaktýr.
Ýþ sözleþmesi feshedilen iþçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediði veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadýðý iddiasý ile fesih bildiriminin tebliði tarihinden itibaren bir ay içinde iþe iade talebiyle, Ýþ Mahkemeleri Kanunu hükümleri uyarýnca arabulucuya baþvurmak zorundadýr.
Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaþmaya varýlamamasý hâlinde, son tutanaðýn düzenlendiði tarihten itibaren iki hafta içinde iþ mahkemesinde iþe iade talebiyle dava açýlabilir.
