Kiralýk ev meselesi artýk iyiden iyiye kriz boyutuna gelmiþ durumda... Olayý bu kadar içinden çýkýlmaz hale getiren faktörleri uzun uzun deðerlendiririz elbette. Ama bugün esas olan sorunun nasýl çözüleceði...
**
Kamuoyunda, devletin bu mesele karþýsýnda alacaðý yasal tedbirlere iliþkin beklenti yükseltilmiþ durumda... Kira artýþlarý konusunda aslýnda bir tedbir almaya gerek yok. Mevcut yasalar, yasal artýþý yaptýðý ve zamanýnda kirasýný ödediði müddetçe kiracýnýn yanýnda... Ama tamahkâr ev sahipleri, çeþitli yan yollar deneyerek bu yasalarýn arkasýndan dolanmaya çalýþýyor... Zira ev sahibi eðer evde tadilat yaptýrmak ya da evi kendisi kullanmak isterse bu kiracý için tahliye sebebi sayýlabiliyor... Bu yolla evi boþalttýktan sonra daha yüksek fiyattan baþkasýna kiraya verebiliyor ev sahibi... Ya da içinde oturan aileyi taciz ederek, rahatsýz ederek çýkmasýný saðlýyor. Yani yasalar kiracýdan yana ama iþ ahlaksýzlýða vardýðýnda masada konuþulacak bir þey kalmýyor... Ýþte bu þartlar nedeniyle bir müdahale beklentisi oluþmuþ durumda. Ýyi ama nasýl?..
**
Þu anda hükümetin en yakýn durduðu model Hollanda kira modeli... Hollanda'daki konutlarýn yüzde 42'sinde kiracýlar yaþýyor. Bu da ülkede 3 milyondan fazla evde kiracý bulunduðu anlamýna geliyor. Ülkede kiralýk konutlar "özel" ve "sosyal konutlar" olarak iki ana gruba ayrýlýyor. Ülke genelindeki kiralýk konutlarýn yüzde 75'lik kýsmý sosyal konut kapsamýna giriyor. Sosyal konutlarýn kira bedelleri bir deðerlendirme ile tespit ediliyor... Konutlar; boyutu, yaþý, oda sayýsý, mutfaðý, banyosu, bahçesi, enerji verimliliði gibi çok sayýda farklý kriterle bir puan alýyor. Bu unsurlar sonucu ortaya çýkan puanýn toplamý belirli sýnýrýn altýnda kalýyorsa ev "sosyal konut" kapsamýna giriyor. Söz konusu puan sisteminde fiyatý 763 Euro'nun altýnda çýkan konutlar "sosyal" kabul ediliyor. Bu puan, sosyal konuta uygulanabilecek maksimum kirayý da belirliyor. Bu konutlarýn kiralarýndaki artýþý da hükümet tespit ediyor. Sistemde yüksek puan alan evler özel sektörün sayýlýyor. Ev deðerlendirme sisteminde 737 Euro'dan yüksek bedele ulaþan konutlar bu kapsama giriyor. Bu evlerin kiralarýný ev sahipleri serbest piyasa koþullarýnda belirliyor. Bu evlere tavan fiyat uygulanmýyor.
**
Hollanda modeline geçilirse bu garip ve gerçeklikten uzak fiyat politikasý da son bulmuþ olacak... Hükümetin üzerinde çalýþtýðý bir baþka model ise orta ve düþük gelirlilere yönelik kiralama amaçlý konut inþasý... Bazý Avrupa ülkelerinde uygulanan bu formüle göre inþaat þirketleri, belli bir süre kiralamak üzere konut ve iþyeri yapacak... Bu amaçla yapýlan binalar için þirketlere çeþitli vergi istisnalarý uygulanacak... Bizde böyle olacak demiyorum. Avrupa'da bu model böyle iþliyor... Bu istisnalar uygulanacaðý için bu gayrimenkullerin maliyeti piyasadaki benzerlerinden daha düþük olacak. Gayrimenkul sahibi þirketler, kira geliri elde etmenin yaný sýra bu mülkleri bilançolarýna deðer olarak da iþleyebilecek.
**
Yani aslýnda üzerinde çalýþýlan birkaç model var. Ve bu modeller hayata geçtiðinde bu acayip fiyat disiplini de ortadan kalkacak. Tek kaygý þu: Kiraya vermek için satýn alýnmýþ bir eve yakýn zamanda 1 milyon lira ödeyen bir ev sahibi, bu sýnýrlamayla hayal ettiði kira gelirine kavuþamamýþ olacak... Belki de bir kuþak bu nedenle maðduriyet yaþayacak, ama uzun vadede artýk bu anlamsýz gelir düzeni de tarihe karýþacak... Hayýrlý olacak belki de, kim bilir?..
