Birkaç gündür bana en çok sorulan soru “Kýdem Tazminatý kalkýyor Mu?” þeklinde.
Öyle ya, kýdem tazminatý ile ilgili taslaklar her gündeme geldiðinde çalýþanlarýn aklýna gelen ilk soru kýdem tazminatýnýn kalkýp kalkamayacaðý oluyor.
Burada ilk elden baþta belirtelim, kýdem tazminatý konusu daha çok tartýþýlýr.
Önceki modellerden farklý olarak bu sefer kýdem tazminatýnýn bir kýsmý iþveren üzerinde devam ederken, diðer bir kýsmý Tamamlayýcý Emeklilik Sistemi üzerinden ikinci basamak emeklilik sisteminde deðerlendirilecek.
Daha önce de yazmýþtým, ülkemizde iþyeri esaslý emeklilik sistemi bulunmuyor.
Çalýþan herkes için zorunlu olan sosyal sigortacýlýkla ve SGK tarafýndan saðlanan sosyal güvenlik sistemi uygulanýyor. Yine, üçüncü basamak olan gönüllü emeklilik sistemi (Bireysel Emeklilik Sistemi) uzun yýllardýr uygulanýyor.
Ancak, ikinci basamak olarak adlandýrýlan ve 2017’de BES’e otomatik katýlým uygulamasý ile uygulamaya konulmaya çalýþýlan iþyeri bazlý emeklilik sistemi ise tam olarak uygulanmýyor. hem zorunlu tutulmadý hem de iþveren katkýsý eklenmediði için amaca ulaþýlamadý. Dolayýsýyla eksiðimiz, çalýþanýn maaþýndan kesilen, iþverenin de katýldýðý, devletin de desteklediði ikinci basamak iþyeri bazlý emeklilik sistemidir. Gerçi bu sisteme de geçtik ancak.
Tamamlayýcý Emeklilik Sistemi, emeklilikte oluþacak gelir kaybýný telafi edecek, çalýþma dönemindeki yaþam standartlarýný korumayý saðlayacak ek emeklilik gelirinin oluþmasýný ve hane halký tasarruflarýnýn artýrýlmasýný amaçlayan bir sistem olarak kurgulanýyor.
NE DEÐÝÞECEK?
Ýþçinin bir yýllýk çalýþmasý karþýlýðýnda hak ettiði 30 günlük kýdem tazminatý mevcut durumda brüt ücretinin yüzde 8,33'üne karþýlýk geliyor. Yeni sistemde ise, bu oran iki farklý þekilde hesaplanacak. Birincisi 8,33 oranýnýn 3 puanlýk kýsmý (ki bu bir yýl için 30 günlük kýdem tazminatýnýn yüzde 36’sýna karþýlýk geliyor) iþveren katkýsý bireysel fon hesabýnda toplanacak. Kalan 5,33 puanlýk kýsmý (ki bu bir yýl için 30 günlük kýdem tazminatýnýn yüzde 64’üne karþýlýk geliyor) iþveren üzerinde kalmaya devam edecek.
60 yaþýný doldurmamýþ katýlýmcýlarýn talep etmesi halinde, bir defaya mahsus olmak üzere evlilik, bir defaya mahsus olmak üzere iþsiz kalýnmasý, ilk konut edinimi ve aðýr hastalýk gibi sebeplerin her biri için, baþvuru tarihindeki bireysel emeklilik hesabýndaki birikim tutarýnýn yüzde 10'unu ve çoklu yararlaným halinde kýsmi çekiþ hallerinin tamamý için her halükarda kýsmi çýkýþ oranýnýn yüzde 20'sini geçmemek üzere defaten ödeme yapýlabilecek.
ESKÝ HAKLAR YANACAK MI?
Tamamlayýcý Emeklilik Sistemi, 1 Ocak 2022 itibarýyla baþlayacak ve tüm özel sektör çalýþanlarý yeni sisteme girecek.
Devlet memurlarý ile serbest çalýþan, vergi mükellefleri, þirket ortaklarý ile esnaf ve sanatkârlar Tamamlayýcý Emeklilik Sistemi kapsamýna girmeyecek.
En çok merak edilen soru olan eski haklarda bir kayýp olmayacak. 1 Ocak 2022'de kanunun yürürlüðe girmesiyle tüm çalýþanlarýn kýdem tazminatýna tabi geçmiþ döneme iliþkin haklarý ayný þekilde korunacak. Þartlar saðlandýðý takdirde 1 Ocak 2022'den önceki haklar iþveren tarafýndan iþçiye ödenecek.
Yine 1 Ocak 2022'den sonra kýdem tazminatý ödenmesini gerektirecek bir þekilde iþten ayrýlan iþçiye hem eski haklarý hem de iþveren uhdesinde devam edecek yeni döneme iliþkin haklarý ödenecek. Sadece bireysel hesaba ödenen kýsým 60 yaþýna ödenmeyecek olup, belli þartlarla kýsmi çekme hakký tanýnacak.
Çalýþanýn bu tarihten önceki çalýþma sürelerine iliþkin kýdem tazminatýna iliþkin haklarý güvenceye alýnarak karma TES'e geçiþ yapýlacak. Dolayýsýyla 1 Ocak 2022'den sonra kýdem tazminatýný hak edecek þekilde iþten ayrýlan çalýþan, geçmiþ kýdem tazminatýný alabilecek, ayrýca yeni sisteme bir aktarým yapýlmayacak.
NE YAPILMALI?
Konunun yeniden gündeme gelmesiyle birlikte Türk-Ýþ, Hak-Ýþ, DÝSK, TÝSK ve TOBB olmak üzere emek ve iþ dünyasýný temsil eden örgütlerin görüþ ve endiþelerini Sayýn Cumhurbaþkanýmýza ayrýntýlý olarak paylaþtýklarýný belirtmiþ olalým. Umarým burada saðduyu ve aklýselimle hareket edilir, taraflarýn talep ve beklentileri dikkatle not alýnarak iþ barýþý bozulmaz.
Toplumun tümünü ilgilendiren bu kadar önemli bir konunun çözümü için iþçi, iþveren ve kamuyu temsilen uygulamacý ve akademisyenlerden bir bilim kurulu oluþturularak detaylý çalýþmalar yapýlmasý faydalý olacaktýr.
