2024 yýlýna girmek üzereyiz. Ukrayna savaþý gelecek yýl da gündemi meþgul edecek. Bugünlerde Ukrayna'ya dair okuduðum iki kitap 2023 yýlý içinde yayýnlandý. Yayýn dünyasýnýn zor günler yaþadýðý bu dönemde bu kitaplardan bahsetmek istedim.
Promete Hareketi
Bizde yeterince tartýþýlmamýþ Promete Hareketi, 1.Dünya Savaþý sonrasýnda ortaya çýkar.
1917 Bolþevik Devrimi yayýlma sürecine girmiþtir. Polonya merkezli Promete Hareketi, Doðu Avrupa'da Katolik dünyanýn temsilcisi Polonya'nýn Sovyetlere karþý bir hat teþkil edeceðine inanmaktaydý. Polonya'ya kýsmen el uzatan Batý'daki dostu Fransa'dýr.
Sovyet hâkimiyetine giren ülkeler ve kendilerine sýra geleceðini düþünen coðrafyalardan aydýnlar bir araya geldiler. Kýzýl Ordu'ya karþý baþlayan Prometeizme Ukrayna'dan, Gürcistan'dan, Azerbaycan'dan, Türkistan'dan aydýnlar da katýldýlar. Paris, Berlin, Varþova, Ýstanbul, Tokyo, Þangay gibi þehirlerde varlýk gösteren sürgündeki aydýnlar Paris'te Promethee (1926-1938) dergisini kesintisiz yayýnladýlar. Promete Hareketi'nin içinde Polonyalý, Ukraynalý aydýnlar olduðu gibi isimlerini çok iyi bildiðimiz Mustafa Çokay, Ayas Ýshaki, Sultan Galiyev, Zeki V. Togan gibi isimler de var.
Bu köþede Polonya-Litvanya Birliði'nden ve Polonya'nýn Batý Ukrayna'ya bakýþýndan bahsetmiþtik. Doðu Kütüphanesi tarafýndan yayýnlanan Eva Gurbanova'nýn titiz çalýþmasý "Promete Hareketi" meraklýlarý için birçok arþiv belgesini barýndýrýyor.
Kitapta Ukrayna'nýn 1. Dünya Savaþý'nda yaþadýklarýnýn nasýl tekerrür ettiðini göreceksiniz. Kýzýl Ordu ve Beyaz Ruslar arasýndaki iç savaþýn ortasýnda kalan Ukraynalýlar baðýmsýzlýk için Avrupalýlardan sözler alýrlar. Avrupa'nýn buðday ambarý Ukrayna zamanla tifo salgýnýyla kýrýlmakta ve asker kaybetmektedir. Baðýmsýzlýk idealinin lideri Simon Petlura Kýzýlhaç'tan ilaç ister ve beklemeye baþlar. Oysa Avrupa devletleri konjonktüre göre hareket eder ve Ukrayna'ya ilaç verilmesini yasaklar.
1 Numaralý Peron
Ukrayna'yý merkeze alan bu kurmaca öykü Boris ve Elena'nýn fotoðrafý üzerinden baþlýyor. Genç kalem Ece Yazar'ýn ilk roman deneyimi 1 Numaralý Peron (Direkt Yayýnevi), okuyucuyu 1.Dünya Savaþý yýllarýna götürüyor. Rus iç savaþý ve Polonya'nýn ortasýnda kalan Ukrayna'nýn o günlerini Promete Hareketi etraflýca anlatýyor.
1 Numaralý Peron, hayatta hiçbir þeyin tesadüf olmadýðýný ve kadere dair kesiþmelerin aslýnda atýlan minicik adýmlarla hazýrlandýðýný anlatýyor. Rusya'da 1910'u yýllarýn baþýnda, farklý yaþamlarý olan iki kiþinin; Elena ve Boris'in hayatlarýnýn bundan sonraki kýsmýný birbirlerine âþýk olarak, sonsuz bir kaçýþla çýktýklarý yolculuðu, o dönemin þiirsel atmosferiyle ele alýyor.
Bir tren yolculuðuyla bambaþka bir hâle gelen yaþamlar; aþk, tutku ve nefes kesen bir kaçýþ hikâyesiyle birbirini tamamlýyor. Her aþk, kendi yolunu ve macerasýný hazýrlar. Bu kitapta da bu yolculuðun ve son ana dek heyecanýný koruyan bir maceranýn katmanlarý, birbiri içinde hayat buluyor.
Kimlik, çatýþma, göç ve aidiyet gibi kavramlarýn öne çýktýðý bu çaðda Ece Yazýcý'nýn heveskâr kalemi, çaðýnýn sorunlarýndan kaçmayan genç edebiyatçýlarýmýzýn varlýðýný ispatlýyor.
