Masada farklý gerilim hatlarý ve dosyalar var. Ancak bu dosyalardaki rekabette küresel gerilimin izlerini görüyoruz.
Etrafýmýzda yaþanan geliþmeler bizim içe kapanmamýza ve üç maymunu oynamamýza izin vermiyor. Koþullar Türkiye'nin daha aktif, yapýcý ve arabulucu bir rol üstlenmesini zaruri kýlýyor.
Farklý dosyalarýn ortak yaný, Soðuk Savaþ sonrasý ortaya çýkan yeni düzenin/düzensizliðin birikmiþ yahut ötelenmiþ problemleri olmasý. Dosyalarýn birbirini tetiklemesi bir reel politik olarak karþýmýza çýkýyor.
Ukrayna dosyasý
Ukrayna-Rusya gerilimi Ankara'nýn hiç de kayýtsýz kalamayacaðý bir dosya. Karabað zaferi Kiev'i tetikleyecek demiþtik. Nitekim Kiev topraklarýný kurtarmak için adýmlar attý ancak Putin'in asker yýðýnaðý ile tedirginliði daha da arttý. Bölge Karadeniz'i barýþ denizi olmaktan çýkarýp küresel bir çatýþma alanýna dönüþtürecek derecede yüksek riske sahip.
Hazar petrol ve gaz yataklarýnýn geçiþ güzergahýnýn istikrarlý olmasý, doðu-batý yönündeki transferin güvenliði için önemli. Karadeniz kýyýdaþlarýnýn gerilimi ister istemez Ankara'yý huzursuz edecektir.
Ermenistan dosyasý
Türkiye-Ermenistan iliþkileri Moskova'nýn gölgesinde ama daha çok da Paris ve Vaþington tesiriyle bir türlü ýsýnmamýþtý. Son günlerde bazý Fransýz siyasetçilerinin hatta Macron'a rakip olanlarýn Erivan ziyareti, diasporayý oy deposu olarak gören Fransýz siyasetinin yansýmasý.
Ankara'nýn özel temsilcisi Serdar Kýlýç çok tecrübeli ve saygýn bir diplomat. Ticaretin baþlamasý bazý sorunlarý hafýzalardan silmeyecek belki ama Ermenistan vatandaþlarýný rahatlatacaktýr. Ankara'nýn uzlaþmacý siyaseti AB nezdinde de dikkati çekecektir.
Ankara'nýn Erivan'la yumuþama siyaseti Moskova-Vaþington rekabetinde nasýl bir seyir izleyecek merak konusu.
Kazakistan gerilimi
Kazakistan'da yaþanan sokak olaylarý dikkat çekici boyutta. Sýradan bir halk tepkisi mi yoksa dýþarýdan destekli organize bir ayaklanma mý söz konusu? Kazakistan petrol ve doðalgazýnýn ulaþtýðý miktar dikkat çekici boyutlara ulaþmýþtý. Dünya petrol rezervleri bakýmýndan 12. sýrada yer alan Kazakistan, doðalgaz rezervi sýralamasýnda ise 22. sýrada.
Doðu – Batý aksýnda dünya pazarýna ulaþmak için büyük yatýrýmlar yapan Kazakistan Çin'e doðalgazla petrol satýyor ve Batý ülkelerine de farklý güzergahlardan petrolünü ulaþtýrabiliyor.
Kazak petrolü Hazar'ýn doðusu ve kuzeyindeki geniþ yataklardan çýkýyor.
Ticaret savaþlarý ve Çin'in büyüme oranlarý dikkate alýndýðýnda Kazakistan'ýn önemi tahmin edildiðinden daha fazla.
Moskova'nýn mevcut gerilime dair tutumu bölgedeki aðýrlýðýnýn bir göstergesi. Kazakistan yönetimi eðer Moskova'dan askeri destek isterse enerji kaynaklarýnýn rotasý da yön deðiþtirebilir.
Masadaki dosyalar bir müddet daha gündemi iþgal edecek. Geliþmeleri birlikte takip edeceðiz.
