Masada farklı gerilim hatları ve dosyalar var. Ancak bu dosyalardaki rekabette küresel gerilimin izlerini görüyoruz.
Etrafımızda yaşanan gelişmeler bizim içe kapanmamıza ve üç maymunu oynamamıza izin vermiyor. Koşullar Türkiye'nin daha aktif, yapıcı ve arabulucu bir rol üstlenmesini zaruri kılıyor.
Farklı dosyaların ortak yanı, Soğuk Savaş sonrası ortaya çıkan yeni düzenin/düzensizliğin birikmiş yahut ötelenmiş problemleri olması. Dosyaların birbirini tetiklemesi bir reel politik olarak karşımıza çıkıyor.
Ukrayna dosyası
Ukrayna-Rusya gerilimi Ankara'nın hiç de kayıtsız kalamayacağı bir dosya. Karabağ zaferi Kiev'i tetikleyecek demiştik. Nitekim Kiev topraklarını kurtarmak için adımlar attı ancak Putin'in asker yığınağı ile tedirginliği daha da arttı. Bölge Karadeniz'i barış denizi olmaktan çıkarıp küresel bir çatışma alanına dönüştürecek derecede yüksek riske sahip.
Hazar petrol ve gaz yataklarının geçiş güzergahının istikrarlı olması, doğu-batı yönündeki transferin güvenliği için önemli. Karadeniz kıyıdaşlarının gerilimi ister istemez Ankara'yı huzursuz edecektir.
Ermenistan dosyası
Türkiye-Ermenistan ilişkileri Moskova'nın gölgesinde ama daha çok da Paris ve Vaşington tesiriyle bir türlü ısınmamıştı. Son günlerde bazı Fransız siyasetçilerinin hatta Macron'a rakip olanların Erivan ziyareti, diasporayı oy deposu olarak gören Fransız siyasetinin yansıması.
Ankara'nın özel temsilcisi Serdar Kılıç çok tecrübeli ve saygın bir diplomat. Ticaretin başlaması bazı sorunları hafızalardan silmeyecek belki ama Ermenistan vatandaşlarını rahatlatacaktır. Ankara'nın uzlaşmacı siyaseti AB nezdinde de dikkati çekecektir.
Ankara'nın Erivan'la yumuşama siyaseti Moskova-Vaşington rekabetinde nasıl bir seyir izleyecek merak konusu.
Kazakistan gerilimi
Kazakistan'da yaşanan sokak olayları dikkat çekici boyutta. Sıradan bir halk tepkisi mi yoksa dışarıdan destekli organize bir ayaklanma mı söz konusu? Kazakistan petrol ve doğalgazının ulaştığı miktar dikkat çekici boyutlara ulaşmıştı. Dünya petrol rezervleri bakımından 12. sırada yer alan Kazakistan, doğalgaz rezervi sıralamasında ise 22. sırada.
Doğu – Batı aksında dünya pazarına ulaşmak için büyük yatırımlar yapan Kazakistan Çin'e doğalgazla petrol satıyor ve Batı ülkelerine de farklı güzergahlardan petrolünü ulaştırabiliyor.
Kazak petrolü Hazar'ın doğusu ve kuzeyindeki geniş yataklardan çıkıyor.
Ticaret savaşları ve Çin'in büyüme oranları dikkate alındığında Kazakistan'ın önemi tahmin edildiğinden daha fazla.
Moskova'nın mevcut gerilime dair tutumu bölgedeki ağırlığının bir göstergesi. Kazakistan yönetimi eğer Moskova'dan askeri destek isterse enerji kaynaklarının rotası da yön değiştirebilir.
Masadaki dosyalar bir müddet daha gündemi işgal edecek. Gelişmeleri birlikte takip edeceğiz.
