*Ýstanbul'dan Ertuðrul Efendioðlu isimli okuyucu da yine Cuma günkü yazýmdaki bir noktaya takýlmýþ, yine Ýran'la ilgili.. Diyor ki bu okuyucumuz: '... 'Zengezur Koridoru'nun açýlmasý halinde, 'Ermenistan'la olan sýnýrýnýn tamamen kapanacaðýný ve herhalde, 'Ermenistan'ýn dünyaya açýlan tek kapýsý' olmanýn diplomatik açýdan kendisine saðladýðý faydalarý yitireceðini düþünen Ýran... ' þeklindeki yorumunuz ilgimi çekti.. Yani, 'Ermenistan'ýn bugün dünyaya, Ýran'dan baþka bir açýlma kapýsý yok mu? Haritalara biraz kabataslak bakýyoruz, ve de Kafkasya'da küçük küçük devletçikler kurulunca, sýnýrlar da haritalarda pek dikkatimi çekmemiþ.. Günlük heyecanlar dýþýnda, Azerbaycan ve Ýran konusunda çok az þey biliyoruz.. Aydýnlatýcý bilgiler verebilir misiniz?
--Evet, bu okuyucunun dikkatini çeken nokta, daha bir çok okuyucunun da dikkatini çekmiþ..
Belirtmeye çalýþalým ki, Ermenistan'ýn batýsýndaki Türkiye'nin sýnýr kapýlarý, mâlûm; Azerbaycan'daki ermeni iþgallerinden dolayý ve þimdi de, Azerbaycan'ýn toprak bütünlüðünü tanýdýðýný kabul eden bir barýþ andlaþmasý imzalamadýkça, üzerine kapalý.. Doðusu da, Azerbaycan.. Kuzeyi ise, Gürcistan.. Onunla da komþuluk iliþkileri problemli.. Bu durumda, güneyinde yer alan ve dünyaya açýlabileceði tek ülke, 45 km. uzunluðunda bir ortak sýnýrýnýn olduðu Ýran.. Yani, Ýran sýnýrý, onlar için nefes borusu.. Ve, Ermenistan hükûmeti ve halký da, 'diaspora'daki, özellikle Amerika ve Fransa'daki ermeni þovenistlerinin destek ve tahriklerinin elinde oyuncak..
Avrupa ve Amerika ile diplomatik iliþkileri, Ýslam Ýnkýlabý Hareketi'yle Þah'ýn devrildiði 1979 baþýndan beri diplomatik ve ekonomik kuþatma altýnda tutulan Ýran da, Ermenistan'la olan bu tek kapýnýn açýk kalmasýný kendisi için bir 'koz'a çevirdi denilebilir. Çünkü, dünyadaki güçlü 'ermeni diasporasý' ve onlarý himaye eden devletler, Ýran'a baský siyasetlerinin daha da þiddetlenmesi halinde, Ermenistan'ýn tamamen 'nefes alamaz' hale geleceðinden endiþe ediyor.. Hele de, 'Doðu Hristiyanlýðýnýn Kafkaslar'daki kahraman temsilcisi ve bekçisi' olarak selâmlanan Ermenistan'ý korumak için, Ýran'a yapýlan baskýlar nispeten frenletiliyor..
Açýktýr ki, her devlet de, önce kendi varlýðýný korumak için öngördüðü maslahat ve menfaatlerini ön planda tutar. Bu durum, canlý varlýklarýn hepsinin canýnda ilâhî bir kodlamayla var olan 'nefsin korunmasý' içgüdüsünün tabiî neticesi.. Her devlet veya halk topluluðu ya da kiþiler, ideolojilerini veya halklarýnýn aslî deðerlerini de bu aslî etkene göre yorumlamaya çalýþýr.
Bu arada, Türkiye özellikle de, iþgal ve saldýrýlarýna son vermedikleri müddetçe, kendi sýnýrlarýndaki engelleri sürdüreceðini söylese bile, Ermenistan'a, yine de insanî yardým ediyor ve Türkiye'de izinsiz çalýþan Ermenilerin sayýsýnýn 200 bine yakýn olduðu belirtiliyor. Onlar Türkiye'de kazandýklarýyla Ermenistan'daki ailelerine yardýmcý olmaya çalýþýyorlar. Çünkü, Ermenistan, çok fakir bir ülke.. Batý dünyasýndaki Ermeniler ise, genel olarak çok zengin ve bulunduklarý ülkelerin kamuoyunu etkileyecek propaganda güçlerine de sahipler ve Ermenistan devletini ve halkýný onlar ve efendileri ayakta tutuyor.
Türkiye, Ermenistan'ýn Karabað'ý iþgal ettiði yýllardan beri, 'o iþgale son vermedikçe sana kara sýnýrýmý da, hava sahasýný da açmam' diyordu. Ve dediðini de yaptý, on yýllar boyu.. Eðer Türkiye sýnýr açýlacak olsa, Ermenistan dünyaya, hele de Trabzon limaný aracýlýðýyla dünya denizlerine ulaþacak..
Bu durumda, Amerikan ve Batý kamuoylarýný Ýran konusunda frenleyecek güç odaklarý ortadan kalktýðýnda, Ýran da kendi üzerinin baskýnýn artabileceðini de düþünüyor..
Elbette, Ýran'ýn, Azerbaycan'a soðuk ve hattâ düþmanca davranmasýnýn sebebi bu deðil.. Bugünkü Azerbaycan Cumhuriyeti topraklarý üzerinde asýrlarca hükmetmiþ olan Ýran, halkýn belki yüzde 80-85'inin Þii Müslüman olduðunu düþünüyor. Böyle olunca, Ýran, Azerbaycan'dan, Þii halkýnýn, Ýran'daki en üst dinî otoriteye, yani bugünkü durumda, Âyetullah Seyyid Ali Khameneî'ye bey'at etmesini bekliyor. Ama, Azerbaycan Cumhuriyeti, o konuda oralý olmuyor.. Bunda, elbette 75 yýl komünist bir hükûmet sistemi altýnda yaþamalarýnýn da rolü var.. Nitekim, Türkiye'nin 9. Cumhurbaþkaný Süleyman Demirel, 'Sovyetler Birliði'nin daðýlmasýndan sonra, serbest kalacak Müslüman halklarýnýn iradesinden Ýslamî esaslara dayalý devlet modellerini isteyenler çýkmayacak mýdýr?' þeklindeki bir suale, gayet net olarak, 'Merak etmeyin, oralarda laiklik tehlikeye düþmez, çünkü komünizm, onlarýn o taleplerini yok etti..' demiþti.
Kaldý ki, Azerbaycan Cumhuriyeti baðýmsýz devlet olarak ortaya çýkýnca, Ýran'dan 'Þii- Müslüman tebliðci'ler, Azerbaycan'a gidip, komünizmden yeni kurtulan halký, geçmiþteki inançlarýyla tanýþtýrmaya aðýrlýk vermeye baþlayýnca, Haydar Aliyev'den önceki Azerbaycan Devlet Baþkaný olan Ebulfazl Elçibey, gayet net olarak, 'Kafamýzý kýzdýrmasýnlar, þaman oluruz..' gibi laflar bile edebilmiþti. Keza, Turgut Özal da, Azerbaycan konusuna, 'Onlar Þii, biz sünnîyiz ..' sözleriyle bakmýþtý, henüz 32 sene öncelerde..
*
Ayrýca, Ýran Azerbaycan'ý ile, Azerbaycan Cumhuriyeti'ni birleþtirip, Ýran'dan ayýrmaya çalýþan ve bu konuda baþta Amerika olmak üzere bazý dýþ kaynaklardan destek alan kavmiyetçi eðilimli unsurlarýn çabalarý da, Ýran'ý fars ve, Türk etnik unsurlarý belki birbirlerine yakýn büyüklükte kitlelerdir, Azerbaycan ve Fars eyaletleri vardý.. Ama, bunu dýþýnda, Kürdistan eyaleti, kezâ, (Arab) Khuzistan eyaleti ve de, güneydoðu Ýran'da (belûc etnisitesinin yaþadýðý) Belûcistan eyaleti de vardýr. Türkmenistan sýnýrýnýn Ýran tarafýnda da Türkmen Sahrasý denilen bir bölge vardýr ve daha küçük etnik kitleleri olan bölgeler de vardýr.. Ve, emperyal güçler bu etnik farklýlýklarý ayrýþma ve kopmalarla sonuçlandýrmak istiyor. Nitekim, Türkiye'nin yardýmýyla 3 sene önce, Karabað zaferi kazanýlýnca, Ýran'ýn 'Türk etnisitesi'nin yoðun olduðu þehirlerinde, büyük kitlelerin gece karanlýðýnda pençelerini açýp, 'Azerbaycaaan bir olsun, istemeyen kör olsunnnn..' diye türkçe sevinç çýðlýklarý atýþlarýndan, Ýran devleti herhalde hoþnud olmamýþtý. Ancak orada bir ikilem de, þu ki, Ýran Devletinin baþýndaki en üst otorite olan Âyetullah Seyyid Ali Khameneî de bir Tebriz'in güneyindeki Khameneh kasabasýndandýr..
Yani, denilebilir ki, Ýran devletini bugün ayakta tutan, resmî siyaset ise, 'þiî Ýslam' anlayýþý üzerine kuruludur ve halkýn birliðini temelde Ýslam çerçevesinde þekillendirmeye çalýþýyor.. (Ehl-i Sünnet mezheplerinin hukukunun, Ýran Ýslâm Cumhuriyeti Anayasasý'nda teminat altýna alýndýðý'ný da belirtelim.) Bu kadar izah sanýrým, yeterlidir.
*
