Türkiye son dönemde küresel gerilimde Gazze'ye odaklanmýþ durumda. Ýsrail'in Gazze'de Refah'a odaklandýðýný ve kitlesel bir kýyýmýn an meselesi olduðunu biliyoruz. Hamas'ýn askeri gücünün bu bölgede olduðu bilgisi iþin görünen kýsmý çünkü Refah ayný zamanda çýkýþ kapýsý.
Ýsrail'de 7 Ekim sonrasý basýna sýzdýrýlan istihbarat raporunda ip uçlarý vardý. Netanyahu hükümetinin baþýndan beri hedefi þehrin kuzeyinden güneyine kadar kitleyi sürüklemek ve güneydeki Refah kapýsýndan Mýsýr'a zorla göç ettirmekti. Bu raporun içeriði hakkýnda 2 Kasým 2023'de bu köþede yazmýþtýk. (Bkz. https://www.star.com.tr/yazar/zorla-surgun-projesi-yazi-1824676/ ve https://www.972mag.com/intelligence-ministry-gaza-population-transfer/ )
7 Ekim sonrasý Ýsrail Gazzelileri güneye sürükledi ancak rehinelere bir türlü ulaþamadý. Ýsrail ve Ýran 7 Ekim sonrasý yaþanan gerilimi bir kenara býrakmýþ görünüyor. Hamas yöneticileri Katar ve Mýsýr gibi arabulucular üzerinden Ýsrail'le görüþtüler ancak sonuç alýnamadý. Þimdi yeni bir süreç söz konusu.
Ýsrail-Ýran gerilimi ABD'de Biden'ýn baþýný aðrýtacaktý ve taraflarý teskin edecek süreçte Ýran'la diyaloðu Türkiye yürüttü. Ankara-Vaþington hattý Erdoðan-Biden baðlamýnda hiç sýcak deðil ancak dýþiþleri ve savunma bakanlýklarý arasýnda görüþme trafiðinin hareketli olduðunu biliyoruz.
Hamas yöneticilerinin Katar'dan ayrýlacaklarý ve Türkiye'de ikamet edecekleri duyulmakta. Erdoðan'ýn Kuvayý Milliye benzetmesi, Hamas'ý Ýran'dan uzaklaþtýrarak uluslararasý sistemde çatýþmayý durduracak bir yapýya dönüþtürme amacýný gösteriyor. Kuvayý Milliye benzetmesi çok tartýþýldý bizde oysa teþbihte hata olmaz Ramallah idaresi de dönemin Ýstanbul hükümetine benzetilebilir. Ancak bu adlandýrmanýn bölge sokaðýna birer gönderme olduðunu unutmayalým.
Erdoðan'ýn Filistin-Gazze yönetimleri arasýnda birlik talebi hiç yeni deðil. 23 Haziran 2023'te Mahmut Abbas ve Ýsmail Heniyye'yi kabul eden Erdoðan, "Filistin halkýnýn birlik ve beraberliðinin önemine dikkati çekerek, Filistinliler arasýndaki bölünmüþlüðün, barýþ sürecini baltalamak isteyen aktörlerin iþine yaradýðýný" söylemiþti. Hamas yöneticilerini son kabulünde de benzer telkinde bulunduðunu ve daha öte adýmlar için ikna ettiðini söyleyebiliriz.
Hamas'ýn Türkiye serüveni siyasi riskler taþýyor elbette. Dünyanýn odaklandýðý bir bölgede yaþanan insanlýk trajedisi Tel Aviv hükümetini itibarsýzlaþtýrdý. Ýsrail kamuoyunda Netanyahu tepkisi iyice yükseldi. Bir yanda Gazzeli sivillerin ölümleri öte yanda Ýsrailli ailelerin rehinelerine kavuþma ümitleri... Ankara bu krizde Ramallah ve Hamas yöneticilerini bir araya getirebilirse ateþkes görüþmelerinden de sonuç alýnabilir.
Güney Afrika'nýn Lahey'deki Uluslararasý Adalet Divaný'nda açtýðý davaya Türkiye'nin müdahil olmasý da yukarýda vurguladýðýmýz durumu destekliyor. Üniversitelerdeki hareketlilik ve yaklaþan seçim takvimi de dikkate alýndýðýnda ABD'de Netanyahu hükümetinden rahatsýzlýklar olduðunu biliyoruz, Ýngiltere'nin ise Ankara'nýn duruþuna daha yakýn bir sessizlik içinde olduðunu söyleyebiliriz.
Çatýþma ve krizler ancak aktörlerin deðiþimiyle yeni bir evreye girebilir. Netanyahu'nun iç saiklerle yahut uluslararasý mahkeme tarafýndan etkisizleþtirilmesi ile Filistin cephesinde yeni aktörlerin ortaya çýkmasý diplomasinin kapýsýný açabilir.
.
