44 günlük savaþ ve sonuçlarý, doðal olarak Rusya'nýn Ermenistan üzerindeki yeni hamlelerini de beraberinde devreye soktu.
Rusya, Karabað kartýný hep kullanmýþtýr. Bu sýr deðildir. Lakin konjonktür, Rusya'nýn farklý senaryolarý devreye sokma isteðinin bir realitesi.
Türkiye'nin varlýðý, tutumu ve þahsen Baþkan Erdoðan'ýn stratejik aklý, bu sürecin kazananlarý içerisinde Azerbaycan ve Türkiye'yi esas aktör yaptý. Ýlham Aliyev'in bölgesel politikalara hakimiyeti ve özellikle Rusya ile konuþma dili konusundaki tecrübesi, bu sürecin sonuçlarýný etkiledi hiç kuþkusuz. Þimdi Rusya, Ermenistan üzerinde kalýcý yeni senaryoyu devreye soktu. Rusya hep Karabað kozunu Güney Kafkasya'daki varlýðý için kullanmýþtýr. Þimdi bu 44 günlük savaþ sürecinde, Azerbaycan topraklarýna sonradan yerleþtirilen Ermeni ahalisinin orayý terk etmesine, Rusya'nýn gönlü razý olmadý. Bu sebeple, geriye Ermeni ahalinin getirilmesini de temin etti. Lakin bu durum, tamamen Rusya'nýn kendi elindeki bu kozu kökten kaybetmemek adýna yapýldý. Yani Rusya için orada suni Ermeni ahalisi varlýðý hayatidir. Bu durumda Barýþ Gücü fikri karþýlýk buluyor. Aksi taktirde Rusya Barýþ Gücü, kimi kimden koruyacak ki?
Rusya, Paþinyan'ýn son seçim zaferi ile Ermenistan'daki siyasi dengeyi yeniden inþa etme niyetinde. Paþinyan'ýn kazanmasýný arzu etmese de, Rusya yeni durum için yeni adýmlar atmaya baþladý. Gözüken o ki Paþinyan, yakýn vadede Moskova ile her türlü çalýþmalara hazýrdýr.
Zengezur Koridoru konusunda da, kalýcý barýþ antlaþmasý konusunda da Rusya'nýn Ermenistan üzerindeki etkisi ve baskýsý belirleyici olacaktýr. Dolayýsý ile Rusya, Türkiye ile beraber Barýþ Gücü oluþumuna razý geldi ve neticede hem Azerbaycan da, hem de Ermenistan'daki fiili varlýðý için kalýcý durum pekiþtirdi. Rusya; kazanan Azerbaycan ve fiili olarak yeniden Kafkasya'da boy gösteren Türkiye faktörüyle, Rusya açýsýndan yolunu þaþýrmýþ Ermenistan için korku çemberini göstermek istedi. Lakin bu da bir gerçeklik ki; Ermenistan içerisindeki aklýselim kanallar da, Azerbaycan'la anlaþmaktan baþka yol olmadýðýný, son 30 ayda hep söylemiþtir. Þimdi Ermenistan demografik olarak çökmek üzeredir. Ülkeden göç, her geçen gün artýyor. Bu gelecekte "Ermenisiz Ermenistan" anlamý taþýmaktadýr. Bu durum sadece Ermenistan için deðil, Rusya ve Batý için de kabul edilir durum deðildir. Özellikle Rusya için Kafkasya'daki anahtarý olan Ermenistan'ýn orada kalmasý þarttýr. Bunca çaba gösterilerek, kan dökülerek kurdurulan bir devletin varlýðýnýn ortadan kalkmasýna götüren süreç yerine, varlýðýný pekiþtiren durum geliþtirmek, daha mantýklýydý Rusya açýsýndan! Bir taraftan da topraklarýnýn iþgal edilmesinde baþ aktör olarak görülen Rusya imajýnýn, Azerbaycan kamuoyundan da kalkmasý arzu ediliyordu. Rusya hem Ermenistan'ý yok olmaktan kurtardý, hem de Azerbaycan'a bensiz bir þey yapamazsýnýz imasýnda bulunuyor. Evet, çýkarlar yanyana geldiðinde ve ortak payda varken, bazý sorunlar hep çözülmüþtür tarihte. Þimdi ise Türkiye faktörü ve Türkiye'nin fiili gücü, herkesin dengesini iyice bozdu. Moskova bazý konulara zorla razý geldi. Ýstek ve imkanlarýn nadiren uçuþtuðu dönemde, iyinin çýkarýlmasýna yol açtý Türkiye ve Azerbaycan beraberliði.
Þimdi yeni dönem, Rusya'nýn Karabað kozunu hep sýcak tutacaðýný unutmamakta yarar vardýr. Karabað Ermeni ahalisinin, hep Rusya yanlýsý bakýþ açýsý vardýr. Þimdi de aynýsý meydanda. Ermenistan Ermenilerinin ise deðiþken ve bir kýsmýnda ise Batýcý bakýþ açýsý hakim. Bu durumda Batýcý ve Rusya'cý kavgasý orta vadede de görünür kavga olacaktýr. Karabað konusu, bölgesel dengeyi deðiþtirdi. Bunu kalýcý hale getirmek için ise tüm ekonomik projeler devreye girmelidir. Ermenistan ve özellikle Karabað'a sonradan yerleþtirilen Ermeni nüfusunun oyun bozma kabiliyetini engellemenin yolu, ekonomik projeler ve Türk Silahlý Kuvvetlerinin bölgede kalýcý boyuta gelmesidir. Türkiye'nin bu coðrafyada kalýcý boyuta getirilmesi tüm parametrelere göre kalýcý istikrarýn anahtarýdýr. Bakü sokaklarýnda beni tanýyarak yanýma gelen, sýradan vatandaþlarýn aðzýndan çýkan cümlelerle bu yazýyý bitireyim.
"Allah, O kiþiyi (Erdoðan'a atýfta bulunarak) korusun. Bugün ki günün mimarý O'dur." Rusya'yý bir çok konuya razý getiren þey, bu son cümlede saklý...
