"Yüzyýlýn vurgunu" manþeti ile bir haber okuduk hepimiz... Ýcra biçimi deðiþse de senaryonun çaða uygun yeni versiyonu bu. Habere göre dünyanýn ilk þehir tokeni olan 'Ýzmir Token' halka arz ediliyor. Buraya bir firma 15 milyonluk yatýrým yapýyor. Yatýrým yapan firmanýn sahibinin yeðeni ve ayný zamanda siber güvenlik uzmaný olan kiþi bu yatýrým sonrasý token firmasýna ait olan 2,5 milyar TL deðerindeki bir soðuk cüzdanla Dubai'ye kaçýyor. Ýddiaya göre yatýrýmcý þirket sahibi de yeðenini suçluyor ama kendisi de ortalar da yok. Yatýrým yapýlan token firmasý "ponzi sistemi" ile çalýþýyormuþ!
Neymiþ bu ponzi sistemi peki?
Piramidik yatýrým þemasý. "Titan Saadet Zinciri" ya da meþhur "Terim Fonu" ayný mantýkla iþletilmiþti... Bu yapýlarda "üretim" yoktur. Zincire dahil olanlar yeni üye getirirler, üyelerin paralarý kar olarak daðýtýlýr... Böyle sürer zincir...
Dolandýrýldýðýný anlayanlar paralarýný kurtarmak için; bilmeyenler ise kolay yoldan para kazanmak için bu deðirmene "buðday" taþýrlar. En tepedekilerin bir kýsmýný "lüks araçlar ve evler" ile fenomen olarak izleriz. Bir kýsmýný ise asla bilmeyiz. Sistem bu þekilde yürür gider...
Token þirketi
Ýnternetin sorunlu getirilerinden biri de bu. Dijital para sektörü herkesin bir ad altýnda parayý tedavüle sokmasýna olanak saðlýyor. Hal böyle olunca kontrol edilmesi gereken bir alan çýkýyor karþýmýza. Hele blockchain sonrasýnda "merkezi kayýt sistemine" ihtiyaç duymayan kripto paralar gündemde... Bu konuda Türkiye'de bir mevzuat bulunuyor. "Ödemelerde Kripto Varlýklarýn Kullanýlmasýna Dair Yönetmelik". Bu göre kripto paralarýn veya tokenlerin üretilmesi, alýþý-satýþý yasaklanmamýþ fakat bunlarýn ödeme vasýtasý olarak kullanýlmasý yasaklamýþ... Bu yapýsý itibarýyla -adý para olsa da- Türkiye'de kripto varlýklar "eksik" nitelik taþýyor... Bu bile bu alana adým atarken dikkatli olmayý gerektiriyor aslýnda...
Soðuk cüzdan...
Cüzdan paranýn saklandýðý yer bu dijital alanda da ayný.... Paranýn sakladýðý internet tabanlý sistem... Sýcak cüzdan paranýn "online" olarak saklanmasý; soðuk cüzdan paranýn "offline" olarak muhafaza edilmesi... Yüksek güvenlik seviyesi sebebiyle soðuk cüzdanda iþlemler daha çok zaman alýyor. Cüzdanýn çalýnma, saldýrýya maruz kalma riski bu sebeple çok düþük... Þifrelerini bilmeyen kullanýcýlar bu cüzdan üzerinde iþlem yapamaz. Cüzdanýn internet baðlantýsý olmadan çalýþmasý siber güvenliði saðlýyor...
Hukuki durum...
"Yüzyýlýn vurgunu" olayýnýn yargýlamasýný hep birlikte takip edeceðiz. Benzer meselelerin arttýðýný, insanlarýn bir biçimde yatýrým aracý olarak gördüðü kripto varlýklara yönelmesi ile bu alanýnda suistimal edildiðini görmekteyiz. Hukuki alt yapýsýnýn zayýflýðý, piyasasýnýn bir biçimde denetimsiz kalmasý bu sorunlarýn bir nedeni.
Bir baþka durum ise sözleþmelerin mahiyetindeki sorun. Bir banka gibi görünen ama hukuki olarak bir basit þirket olan bu yapýlarýn imza ettiði sözleþmeler ile gerçekte fail olanlarýn birçok hukuki sorundan kurtulmalarý mümkün.
Neticede sözleþmeye yazýlý bir durum geliþmiþ ise konunun dolandýrýlma olup olmayacaðý da tartýþma konusu oluyor... Bu piyasanýn düzenlenmesi ve bu alanda faaliyet gösterecek þirketlerin teminat yükümlülüðü olmasý ve varlýk üretimine üst sýnýr getirilmesi gerekiyor. Bu konuda sözleþmelere esas olacak -týpký sigorta firmalarý için geçerli olan- genel þartlarýn ortaya konulmasý ve bunlara aykýrý olan düzenlemelerin geçersiz olacaðýnýn kayýtlanmasý gerekiyor... Ayrýca yurt dýþýndaki þirketlerin ülkemizde iþlem yapmalarýnýn ya önü kapatýlmalý ya da uyumlama düzenlemelerine gitmek elzem...
Peki tüm bunlar yapýlsa bile biz bu haberleri okur muyuz?
Evet. Çünkü insanýn "kolay yoldan çok kazanma hýrsý" ve "bu hýrsý" kullanmayý bilen dolandýrýcýlar hep olacak... Bugün soðuk cüzdanla Dubai'ye gidenler olduðu gibi yarýn sýcak cüzdanla Estonya'ya gidenleri okuyacaðýz... Ýnsanlarýn hýrslarýný dizginleyecek bir hukuki düzenleme biçimi henüz keþfedilmedi maalesef...
