Okurlarımızdan her daim ilgi gören ve en fazla soru gelen konulardan birisi de staj ve çıraklık sigortasının emekliliğe etkisidir. Okurlarımızın staj sigortasının SGK başlangıcı sayılması yönünde beklentileri var. Ancak bu konuda bir yasal düzenleme hazırlığı olmadığını da hemen belirtelim.
Staj, kelime anlamı itibariyle "Herhangi bir meslek edinecek olan kimsenin geçirdiği uygulamalı öğrenme dönemi" ya da "bir kimsenin meslek bilgisini artırmak için bir kurumun bir veya birçok bölümünde çalışarak geçirdiği dönem olarak" tanımlanmaktadır.
Stajyer, belirli bir meslek veya sanatla ilgili daha önce almış olduğu eğitimi uygulamak ve deneyim sahibi olmak uygulamayı ve bir işyerinde yapılan işleri izleyerek bilgisini geliştirmek için ve genellikle stajı zorunlu kılan bir öğrenim yönetmeliği uyarınca işveren yanında beceri eğitimi alan kişidir.
3308 sayılı Kanunda ise;
"Aday çırak", çıraklığa başlama yaşını doldurmamış ve çıraklık döneminden önce kendisine işyeri ortamı tanıtılan, sanat ve mesleğinin ön bilgileri verilen kişiyi,
"Çırak", çıraklık sözleşmesi esaslarına göre bir meslek alanında mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını iş içerisinde geliştirilen kişiyi,
"Öğrenci", işletmelerde, mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında örgün eğitim görenleri,
"Kalfa" ise bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını kazanmış ve bu meslekle ilgili iş ve işlemleri ustanın gözetimi altında kabul edilebilir standartlarda yapabilen kişiyi,
İfade etmektedir.
Özellikle meslek liseleri ve yükseköğrenim sırasında işletmelerde yapılan bu tür pratik çalışmaların birçoğu staj çerçevesinde değerlendirilmektedir.
3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu'na göre çırak ise, çıraklık sözleşmesi esaslarına göre bir meslek alanında mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını iş içerisinde geliştirilen kişidir.
Öğrencilerin kariyer arayışlarında staj uygulamasının aktif istihdam politikası olarak uygulanması, üniversite-işveren işbirliğinin gerçekleştirilmesine bağlıdır.
Staj süreleri sona erdiği halde eğer stajyer öğrenci işyerinde çalışmaya devam ediyorsa artık staj sonrası bu çalışmalar iş sözleşmesi kapsamında değerlendirilecektir.
Üniversiteli Stajyerler
Stajyer üniversite öğrencilerinin sosyal güvenlik açısından durumlarının üç farklı kapsamda değerlendirilmesi gerekmektedir. Buna göre sözkonusu öğrenciler;
- Yükseköğrenimleri sırasında zorunlu staja tabi tutulan üniversite öğrencileri,
- Yükseköğrenimleri sırasında okul tarafından staj yapması uygun görülen üniversite öğrencileri,
- Staj zorunluluğu olmayan, öğrenim gördükleri yüksekokul tarafından staj yaptırılmayan ancak isteğe bağlı olarak işyerlerinde staj yapan üniversite öğrencileri
Şeklinde gruplandırılabilir.
Staj ve Çıraklık Sigortasında Ödenen Primler
Aday çırak, çıraklar, işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler ile mesleki ve teknik ortaöğretim okul ve kurumlarında okumakta iken staja, tamamlayıcı eğitime veya alan eğitimine tabi tutulan öğrencilerin sigorta primleri asgari ücretin yüzde ellisi üzerinden, Bakanlık ile mesleki ve teknik eğitim yapan yükseköğretim kurumlarının bağlı olduğu üniversitelerin bütçesine konulan ödenekten karşılanır.
Emeklilik şartları açısından dikkate alınan işe başlama tarihi, uzun vadeli sigorta kolları olan malullük, yaşlılık, ölüm sigortası, yani emeklilik priminin ödenmeye başladığı tarih olacaktır. Staj döneminde ödenen sigorta primleri başlangıç tarihi olarak kabul edilmediği gibi, toptan ödeme yapılmaz, gün sayısını artırmaz. Diğer bir deyişle staj sigortasının emeklilik yaşına etkisi yoktur.
Staj yapan kadın sigortalının, doğum yaptıktan sonra normal sigortalı olması durumunda sigortalılık öncesinde staj sonrası yaptığı doğumları borçlanması mümkün olacaktır.
