Ramazan ayýnýn oruçtan sonra en çok görünen ibadeti Teravih namazýdýr.
Görünen dedim, çünkü insanýn ruhunu bedenini ve toplumunu etkilemek gibi görünmeyen daha önemli özellikleri vardýr Ramazan ayýnýn.
Bununla birlikte Teravih namazý Ramazan ayýnýn cemaat olarak eda edilegelen -münferiden de kýlýnýr-bir ibadeti olmasý hasebiyle sair zamanlarda dolmayan camilerin dolmasýný saðlamasý açýsýndan da önemlidir.
Teravih namazý hanýmlarýn ve çocuklarýn camilere daha da yoðun biçimde yönelmesini de saðlar.
13 yatsý ve 20 teravih olmak üzere toplam 33 rekatlýk bir namazdýr Ramazan gecelerinin ibadeti.
Namaz kýldýran imamýn kýraati bozuk, sesi bed ise Teravih kýlanlar bir ton dayak yemiþ gibi ayrýlýrlar camiden.
Ama kýraati ve sesi güzel ise bir 33 rekat daha kýlsalar usanmazlar.
Neyse ki Diyanet, cemaatin bol olduðu camilere yapýlacak atamalarda bu hususa itina ile yaklaþýyor. Özellikle Selatin camilerindeki imam ve müezzinlerin sesleri de kýraatleri de dinleyeni etkileyici özelliklere sahiptirler. Çoðu da meþhur müzisyenlerden geri kalmayacak derecede eðitimlidirler.
Tabii ki bu özelliklerinin yaný sýra Osmanlý medeniyetinin mümtaz bir uygulamasý olan Enderun Usulu Teravih ve Cumhur Müezzinliði ile teravih kýlýnýyorsa cemaat o gece bitsin istemez.
Deðerli bir ilahiyatçý ve müzisyen olan Mehmet Kemiksiz kardeþimiz, bir asýrdýr unutulmaya yüz tutmuþ bu usulü 2010'dan beri ihya ve icraya baþlamýþ ve bizleri yeniden o güzellikle buluþturmuþtur.
Geçen hafta Üsküdar Valide-i Cedid (Gülnuþ Emetullah) Camii imamý Ahmet Uzunoðlu'yla karþýlaþtýðýmýzda, 'Salý ve Cuma günleri Enderun Usulü teravih var' diye haber verince 5 Nisan Salý günü gittim.
Hakikaten namazý ve camii sevdiren 33 rekat namazý tadýna vararak kýlmanýn ne demek olduðunu yaþayarak gördüm.
Enderun Usulü sadece cami içine hitap etmiyor.
8 Nisan Cuma günü de yine ayný camiiye yaklaþtýðýmda ezanýn da diðer vakitlerden farklý okunduðunu gördüm. Ýki müezzin karþýlýklý olarak (münavebeli) Rast makamýnda öylesine güzel ezan okudular ki daha camiiye girmeden insan ruhunda bir ferahlýk hissediyor. (Makam bilgilerini Mehmet Kemiksiz beyden aldým.)
Minberin sol tarafýnda safa durdum. Arada minber olduðu için imamý görmüyordum.
Müezzin yine Rast makamýnda kamet getirdi, imam da Rast makamýnda yatsý namazýnýn dört rekatýný kýldýrdý. Ama imam cami imamlarýndan deðildi. Sesini tanýyamadým.
Teravihe kalkmadan önce müezzinler Isfahan makamýnda salavat getirdiler ki 5 müezzinin birden getirdiði salavatýn etkisi insan üzerinden hoþ bir ürperti uyandýrýyor.
Ýmam da ayný makamla ilk dört rekatý kýldýrdý.
Sesi o zaman tanýdým. Diyanet Ýþleri Baþkaný Ali Erbaþ hocaydý namazý kýldýran.
Ýkinci dört rekattan önce müezzinler o etkileyici sesleriyle Rast makamýnda "Ey Âþýký dildâre, gel nûþ edelim bâde' ilahisini okuduktan sonra salavatý Saba makamýyla getirdiler.
Ýmam da ikinci dört rekatý Saba makamýyla kýldýrdý.
Doðrusu Erbaþ hocanýn makamlara bu kadar hakimiyetini bilmiyordum.
Üçüncü dört rekattan önce müezzinler yine Hüseyni makamýyla "Affet isyaným benim halim yaman Allah'ým" ilahisini okudular, Hüseyni makamýyla salavat getirdiler.
Ýmam da Hüseyni makamýyla kýldýrdý namazý.
Dördüncü dört rekattan önce müezzinler yine Hicaz makamýyla "Ya vasial maðfiret, Halime senden meded ya sabýkal merhamet" ilahisini okudular salavatý Hicaz makamýyla getirdiler.
Ýmam da namazý Hicaz makamýyla kýldýrdý.
Beþinci dört rekattan önce Acemaþýran makamýnda, "Donandý her yer kandiller ile, doldu camiler müminler ile" ilahisi okundu; salavat Acemaþýran ile getirildi.
Ýmam da namazý Acemaþýran ile kýldýrdý.
Teravih bitti bir müezzin Acemaþýran makamýnda, "Taþtý rahmet deryasý gark oldu cümle asi, dört kitabýn manasý la ilahe illallah" kasidesini okudu.
Ama ne okuma.
Sesinden tanýdým Mehmet Kemiksiz'di okuyan. Zaten namaz boyunca coþturduklarý cemaat üzerinde bu kaside fýrtýnalar estiriyordu. Benim de içimden 'Allah Allah' diye haykýrasým geldi o derece etkiliydi.
Kaside Itrî'nin Segah makamýndaki salavatýna baðlandý. Salavatttan sonra duaya geçildi ama dua esnasýnda müezzinlerin âmin sedalarý insaný alýp götürüyordu.
Hüzzam makamýnda salavat ile vitir namazýna kalkýldý.
Ýmam vitrin iki rekatýný Hüzzam, son rekatýný Muhayyer makamý ile kýldýrdý.
Doðrusu Erbaþ hocanýn makamlara bu denli hakimiyeti hem þaþýrttý hem de sevindirdi.
Ayrýca namazlarý ne acele ne yavaþ tam kararýnda kýldýrarak namazýn erkanýna da riayet ettiðini belirtmeliyim.
Namaz sonrasý müezzinlerin yine topluca "salaten tüncina" duasýný Segah makamýyla okumalarý, tesbihâta cehri iþtirakleri, son dua bölümünde yine bir taraftan etkileyici âmin sedalarýnýn yaný sýra "اللهم يا مقلب القلوب ثبت قلبى على دينك – اللهم يا محول الحول و الاحوال حول حالنا الى احسن الحال - "Ey Kalpleri çeviren Allah'ým, kalbimi dinim üzere sabit kýl. Ey halleri deðiþtiren Allah'ým, hallerimizi en güzeline çevir." gibi Peygamber dualarýnýn yine etkileyici biçimde seslendiriliþleri ve Rast makamýyla Mihrabiye'ye geçiþle namazýn sona eriþi.
Ben kýsaca burada yazýya döktüm ama oradaki halaveti yazýyla anlatmak mümkün deðil yaþamak gerekiyor.
Öte yandan bu usulü her imam ve müezzinin icrasý da mümkün deðil. Söz konusu makamlarýn kasidelerin ilahilerin salavatlarýn makam tertiplerini iyi hazmetmiþ olmalarý, imametteki hafýzlarýn da bitiþ baþlayýþ bakýmýndan redifli ayetleri seçmiþ olmalarý veya muhteva olarak birbirini tamamlayan ayetlerden seçmeleri gerekiyormuþ öðrendiðim kadarýyla.
Cuma günü unutamayacaðým geceyi bize yaþatanlarýn baþýnda elbette ki bu usulün üstadý olan Mehmet Kemiksiz Bey vardý. Her biri diðerinden deðerli, Ahmet Altuntaþ, Ahmet Uzunuoðlu, Ramazan Kutlu ve Doðan Temiz hocalar da Mehmet hocaya eþlik ettiler.
Hülasa ecdat namazý da camiiyi de müminlere sevdirecek bir usul uygulamýþ. Bu usulü ihya eden Mehmet hocaya ne kadar teþekkür etsek azdýr.
Ýnsanýn namaz kýlarken haz duymasý, tad almasý bu usulün Kuran'ý ve namazý sevdirmesi ne güzel bir usul deðil mi?
Peygamberimiz زيِّنوا القرآنَ بأصواتكم 'Kuraný seslerinizle süsleyiniz' buyuruyor. Enderun bunu yapýyor.
13 Nisan'da Kadýköy Sahray-ý Cedid Camii'nde Enderun Usulü teravih var hatýrlatayým!
